صفیر گیلان/سینا صمیم صحت جو؛ کارشناس شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدراستان گیلان هدف از این پژوهش مقایسه زمینه های پیش اعتیادی در معتادان و افراد سالم غیر معتاد شهر رشت می باشد. روش پژوهش حاضر با توجه به اهداف و فرضیه های آن علی- مقایسه ای (پس رویدادی) می باشد. متغیرهای مورد بررسی در این پژوهش زمینه های پیش اعتیادی معتادان بعنوان متغیر مستقل، گرایش به اعتیادبه عنوان متغیر وابسته و جنسیت وتحصیلات به عنوان متغیر کنترل می باشند.نمونه آماری مـورد نظر در این پژوهش ۱۲۰نفر که شـامل۶۰نفراز افراد معتادو۶۰نفر از افرادسالم غیر معتاد میباشندکه در روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استعداد اعتیاد، ویراست نوجوانان (ASQ-SV)استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از از روش آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین،انحراف معیار) و برای آزمون فرضیات پژوهش از آزمونT استفاده گردید. نتایج پژوهش حاضر نشان داد:بین زمینه های پیش اعتیادی معتادان و افراد سالم غیر معتاد رابطه معنی دار وجود دارد.

کلید واژگان:زمینه های پیش اعتیادی، معتادان، افراد سالم غیر معتاد

مقدمه

پژوهشگران از وجود مواد مخدر در زمان های بسیار دور سخن گفته اند. مثلاً کامنسکی[۱] از مدارکی مبنی برکشت و مصرف مواد در ۵۰ هزار سال پیش سخن گفته است و نیز ازوجود مواد در شـش هـزار سال پیش در بین النهرین خبر دادهاست. نوابخش (۱۳۸۷) به وجود مواد در ۵ هزار سال قبل ازمیلاد مسیح اشاره کرده است. از طرفی اعتیاد به مواد مخدر وروانگردان از عمده نگرانی های عصر حاضر شده است،به طوری که سازمان بهداشت جهانی[۲] اعتیاد به موادمخدر و روانگردان را در کنار سه نگرانی سلاح های تروریستی،آلودگی محیط زیست و فقر از عمده خطرات تهدیدکننده جامعه انسانی می داند (زارعی و همکاران، ۱۳۹۰).

سوء مصرف مواد مخدر و مسأله اعتیاد یکی از مهمترین مشکلات عصرحاضر میباشدکه گسترهای جهان یپیداکرده،پا ازمرزهای بهداشتی- درمانی فراترنهاده وبه یک معضل روانی،اجتماعی وخانوادگی تبدیل شده است. علیرغم تلاشهای گسترده ای که درسطح جهان برای کنترل مواد مخدر صورت گرفته است، شیوع مصرف مواد مخدر همچنان رو به افزایش است و سن مصرف مواد مخدر رو به کاهش است. علل شیوع اعتیاد پیچیده و متعدد بوده و بنا به ویژگی جوامع مختلف تفاوتهایقابلملاحظهای دارد.

اعتیاد، قبل از آن که فرد مصرف مواد را شروع کند، در طی دوران رشد و به موازات شکل گیری افکار،عقاید،رفتار،شیوهزندگی،روابط وخصوصیات شخصیتیو… بسترظهورشفراه ممیشود. ازآنجایی که مصرف مواد مخدر موجب تخریب جسمی، روانی (ذهنی) و روحانی (معنوی) میگردد، فرد به شدت از نظر اجتماعی افت پیدامیکند و به تدریج خصوصیات نامناسب واعتیادی فرد بارز وآشکارتر میشود. باتوجه به تأثیرموادبرجسم وروان خصوصیات مخرب دیگرنیزبه صفات قبلی اضافه شده وموجب پسرف تشدید معتادمیگردد.

این پژوهش نشان داد که وضعیت پیش اعتیادی غیرطبیعی (بیمارگون) در بین معتادان به طور معناداری بیشتر از افراد سالم است. از آنجایی که این بررسی پس رویدادی است، نتایج به وضعیت پیش اعتیادی آزمودنی ها در مرحله کودکی، نوجوانی و جوانی اشاره دارد. یافته های پژوهش نشان می دهد که افراد معتاد در مرحله کودکی، نوجوانی و جوانی یک سری صفات و خصوصیات بیمارگون، روابط اجتماعی و خانوادگی ناسالم، افکار و عقاید غلط، شیوه زندگی مخاطره آمیز، رفتارهای پرخطر و کمبود در احساسات و عواطف داشتند که آنها را به سوی مصرف مواد مخدر سوق داده است. وضعیتی که در افراد سالم غیر معتاد به صورت بیمارگون وجود ندارد. به عبارت دیگر معتادان در طی مراحل رشد قبل از اعتیاد به گونه ای رشد و تربیت می یابند که مستعد و آماده مصرف مواد مخدر میشوند در حالی که چنین استعداد و آمادگی در افراد سالم مشاهده نمیشود.

عوارض اعتیاد

عوارض کلی اعتیاد که تقریباً در میان بیشتر معتادان شایع است:

• کم یا زیاد شدن اشتها
• تغییر در عادات غذایی
• کاهش وزن بی دلیل
• نیاز به پول یا دست زدن به دزدی
• فریب کارییا حقه بازی
• دچارحوادث شدن
• علاقه شدید به تنهایی، خلوت گزینی، دوری کردن و منزوی بودن از دیگران
• بیش فعالییا پرحرفی
• تلاش برای مخفی کردن رفتار خود از دیگران
• خوابیدن در تمامی طول روز
• افسردگی
• کج خیالی

• رفتارعجیب و عصبی همراه با خشونت
• عصبی و کلافه بودن و تغییر حالت دادن
• بد خلقی
• نداشتن انگیزه یا انضباط
• عوض کردن دوستان برای راحت تر شدن مصرف مواد
• بی علاقه شدن به خانواده، مدرسه و کار
• بی توجه شدن به وضع و حال خود

علائم اعتیاد

طبق تعریفی که انجمن روان شناسان آمریکا ارائه داده است، شخصی که استفاده اش از مواد مخدر یا مشروبات الکلی در یک دوره ۱۲ ماهه به بروز سه مورد یا بیشتر از علائم زیر منجر شده باشد به بیماری اعتیاد مبتلا شده است(دانش و همکاران، ۱۳۹۳).

۱- تولرانس یا مقاوم شدن بدن که به دو شکل زیر ظاهر می شود:

الف-نیاز به استفاده هر چه بیشتر از مواد مخدر برای حفظ تأثیر و نشئگی روزهای اولیه (دوران طلایی).

ب- کاهشتأثیر مواد به علت استفاده طولانی مدت از آنها.

۲- خود مشغولی یا وسوسه

فکر و ذکر معتادان مشغول این است که بتوانند تجربه و نشئگی را که در بار اول مصرف اینگونه مواد به دست آوردندرا تکرار کنند. همچنین آنها زمان زیادی از عمر خود را صرف تهیه و مصرف مواد می کنند.

۳- افزایش مصرف

یکی دیگر از علائم اعتیاد به مواد مخدر استفاده از مقادیر بیشتر یا مصرف طولانی تر این گونه مواد برای رسیدن به نشئگی روزهای اول مصرف مواد مخدر است.

۴- از دست دادن کنترل

معتادن معمولاً برای کاهش میزان استفاده از این مواد یا ترک آنها یا کنترل مصرف مواد تلاش بسیاری می کنند اما در این راه موفق نمی شوند. آنها بارها و بارها واقعاً قول می دهند و عزم خود را جزم می‌کنند که اعتیاد خود را ترک کنند اما نمی توانند چون بیماری آنها حالت مزمن و کهنه پیدا کرده است و آنها اراده و قدرت کنترل مصرف مواد را از دست داده اند.

۵- ادامه مصرف با وجود عواقب خطرناک

فرد معتاد با آنکه از عواقب استفاده از اینگونه مواد آگاهی دارد باز هم بیشتر وقت خود را برای تهیه و مصرف آنها صرف می کند.

۶- نشانه های خماری

معتادان به مواد مخدر از عوارض خماری رنج می برند؛ چون مواد سبب میشود تا مغز فرد معتاد نتواند ماده شیمیایی لازم را برای انتقال پیام های عصبی که موجب می شود تا انسان احساس رضایت خاطر یا لذت کند، تولید نماید. نشانه های خماری تغییرات جسمییا روحی دردآوری هستند که بدن فرد معتاد زمانی به آن دچار می شودکه مواد مصرفی که بدن به آن عادت کرده است به آن نرسد. با توجه به نوع ماده مخدرکه فرد معتاد مصرف می کند، نشانه های خماری می تواند ظرف چند ساعت از زمان نرسیدن مواد به بدن شروع شود و تا چندین روز و در مواقعی چند هفتهیا حتی چند ماه ادامه پیدا کند (حبیبی و ریاحی نسب،۱۳۹۰).