میثم نواییان، باستان شناس و پژوهشگر پرونده ماسوله را یکی از قدیمی ترین پرونده های یونسکو در حوزه ثبت جهانی دانست و اظهار کرد: مجموعه منظر ماسوله شامل شهر، کوه ها، معادن آهن، جنگل های هیرکانی و شاهکار معماری اهمیت ثبت جهانی این شهرک را دوچندان می کند.

وی با بیان اینکه ماسوله در فهرست ثبت موقت جهانی قرار دارد، افزود: در حال حاضر پرونده ثبت جهانی آن در یونسکو تکمیل و آماده است و از لحاظ فنی و تخصصی پربار و بسیار حائز اهمیت است.

مدیر موزه رشت، یافته های باستان شناسی در معماری ماسوله را نشان دهنده رونق تجارت در این منطقه دانست و تصریح کرد: وجود مساجد و کاروانسراهای متعدد گویای موقعیت تجاری و صنعتی ماسوله به واسطه وجود معادن بوده است؛ از طرف دیگر، ماسوله مرکز شاهراه تجاری غرب گیلان با زنجان و فومن و خلخال محسوب می شود.

نواییان، ماسوله را محل اتراق تجار و بازرگانان و صنعتگران دانست و گفت: تجارت آهن در اختیار منطقه ماسوله بود و یافته های باستان شناسی نشان دهنده رونق حرفه آهن گری در این شهرک است، در حالی که کشاورزی و دامداری را مشاهده نمی کنیم.

وی ماسوله را به مثابه یک شهرک صنعتی باستانی دانست و اضافه کرد: با توجه به حفاری های باستانی شناسی در منطقه کهنه ماسوله در سال ۱۳۹۱ بقایای مربوط به ذوب و استحصال آهن در دوره اشکانیان یافت شده که تا دوران اسلامی وجود داشته است.

این باستان شناس، با اشاره به اهمیت منظر طبیعی به ویژه کوه ها و جنگل ها در ثبت جهانی یک اثر تاریخی، گفت: وجود کوه های شاه معلم و تریشم و کله قندی و… جذابیت خاصی به این منطقه بخشیده است. همچنین ماسوله از قدیم جزو مسیرهای محبوب کوهنوردان به واسطه نزدیکی بسیار زیاد به مرکز استان بوده است.

وی از شناسایی ۳۰ معدن شدادی در ماسوله خبر داد و اضافه کرد: معادن شدادی به معادنی گفته می شود که به صورت رو باز لایه ها را می شکافند و جلو می روند.

نواییان، با بیان اینکه نمونه های یافت شده از چند سنگ برای تجزیه عنصری در حال مطالعه است، خاطرنشان کرد: بالای ۵۰ درصد این سنگ ها دارای آهن نسبتا خالص است. همچنین مردم ماسوله از جنگل برای هیزم و سوخت ذوب آهن استفاده می کردند و فراورده های مختلف را می ساختند. این منطقه به واسطه کوهستانی بودن از آب مناسب نیز برخوردار بوده است.

گفتنی است، شهر تاریخی ماسوله در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن واقع شده است. این شهر با دارا بودن حدود ۳۵۰ خانه تاریخی با قدمت تقریبی ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ ساله، با ردیف شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است