اختصاصی/صفیر گیلان؛ مراسم رونمایی از پوستر همایش علمی پژوهشی عبدالفتاح فومنی که با حضور دبیر علمی همایش جناب دکتر فریدون شایسته  و نیک انجام رئیس اداره فرهنگ و ارشاد فومن و همچنین کارشناسان فرهنگی این اداره و اصحاب رسانه برگزار شد.

شایسته در معرفی عبدالفتاح فومنیگفت: عبدالفتاح فومنی از جمله مشاهیر و بزرگان  معروف فومن قدیم، تاریخ‌نگار برجسته تاریخ محلی گیلان در عصر صفویه، مؤلف تاریخ گیلاندر اواخر سده دهم هجری از یک خانواده فومنی در دار الاماره فومن زاده شد و بعدها یکی از چهره‌های ماندگار این خطه از فومنات گردید.

دبیر همایش علمی پژوهشی عبدالفتاح فومنی با بیان اینکه گیلان محل مقاومت و مبارزات در طول تاریخ بوده گفت: و لی ما نتوانستیم وارد صفحات تاریخی بشیم و گیلان را انگونه که بوده به تاریخ بشناسیم و حتی بسیاری از کارشناسان حوزه گیلان شناسی وقتی ما اسم عبدالفتاح فومنی را اوردیم ایشان را  نشناختند.

دکتر فریدون شایسته با بیان اینکه گیلان در تاریخ نگاری محلی بسیار فقیر و ما چیزی برای عرضه نداریم و زمانی که ما شروع کردیم در فقر مطلق از تاریخ نگاری تا قرن هشتم و نهم بودیم گفت:سعی کردیم تا انسانی که تاریخ ارزشمند محلی را نوشته و تاریخ نگاریشان دارای وجوه ممیز در تاریخ گیلان و فومن است دوباره  به نسل جدید بشناسانیم.

دبیر همایش علمی پژوهشی عبدالفتاح فومنی ایشان راتاریخ نگار قرن یازده در دوره صفوی خواند و گفت:ما جز نوشته ایشان چیزی نداریم.

شایسته با اشاره به اینکه عبدالفتاح که متأسفانه از سالهای دوره نوجوانی وی اطلاع چندان روشنی در دست نیست، پس از گذراندن دوران کودکی وارد مکتب خانه‌ی زادگاه خود شده و از آن پس با برخی از دروس و علوم زمان خود، از جمله دانش حساب آشنایی پیدا کرده و در کنار اینها به کار کشاورزی نیز اشتغال داشته است گفت: نامبرده از آنجایی که اهل فضل و کمال بوده و از معتبرین زمان خود نیز محسوب می‌شده، توانسته در دستگاه اداری صفویان راه یابد و سالها در دیوان محاسبات شاهی نیز مشغول به کار گردید.

دبیر همایش علمی پژوهشی عبدالفتاح فومنی افزود:شاید آشنایى او با دیوانیان سبب شد که او از گوشه اعتزال بیرون آید و به کارهاى دیوانى تن در دهد.

شایسته تصریح کرد؛یک بار او را با بهزاد بیک – وزیر گیلانات – معاشر و همنشین مى‌بینیم. این دوستى ظاهرا در سال ۱۰۲۰ یا ۱۰۲۱ق است. زیرا در همین تاریخ است که خواجه محمدرضاى سارو خواجه – وزیر آذربایجان – عاملان و ضابطان بهزاد بیک را در آستارا و گسکر زندانى کرد و نمایندگان خود را در آن جا گماشت.

بهزاد بیک با شنیدن این خبر، اسلحه به رعیت داد و لشکرى تهیه کرد و به سوى گسکر و آستارا بر سر خواجه محمدرضا رفت. مرتضى قلى خان – حاکم گسکر – او را منع کرد و یادآور شد که اسلحه به رعیت دادن کار درستى نیست و نباید رعیت را مسلح کرد، بالاخره جریان امر را به عرض شاه عباس رسانیدند.

شاه عباس دستور داد تا صورتى از نام‌هاى سران رعیت که در این جنگ شرکت داشته‌اند، تهیه شود. داود شهریار مأمور این کار شد و نام سیصد تن از سران رعیت را نوشت و به شاه عباس رسانیدند. «حکم بر طبق آن به نام بهزاد بیک صادر گشته بود که همین سیصد نفر را همراه خود به چمن سلطانیه حاضر سازد که پادشاه خود مشاهده اوضاع و اطوار ایشان کرده، بدان چه صلاح بوده باشد، عمل نماید. هنگام ورود حکم، بهزاد بیک در قصبه لشته‌نشا، به خانه‌هاى خواجه کمال‌الدین تشریف داشتند و مؤلف این مؤلف همراه بود. در همین ایام، شاه عباس بهزاد بیک را از کار برکنار کرد. اشتغال عبدالفتاح به کارهاى دیوانى پس از برکنارى بهزاد بیک – وزیر گیلانات – در سال ۱۰۲۱ق است.

شایسته  در جمع رسانه ها گفت:شاه عباس در این تاریخ تقریبا تمام عاملان و ضابطان و تحویل‌داران و محاسبان و داروغگان حساب را که بهزاد بیک تعیین کرده بود، از کار برکنار کرد و افراد دیگرى به جاى ایشان گماشت و روانه فرح‌آباد شد. از فرح‌آباد سه تن را براى تنقیح حساب چهارده ساله بیه‌پس برگزید و رقم به نام ایشان نوشت و به گیلان فرستاد.

از نتیجه این انتصاب و گزارشهایى که در مورد تفتیح محاسبات چهارده ساله تهیه شده و به عرض رسیده است، هیچ گونه اطلاعى در دست نیست.

در ایام قیام عادلشاه (- غریب شاه) که در سال ۱۰۲۲ق بود و عادلشاه و سلطان بوسعید چپک و عنایت‌خان، از رشت متوجه فومن شدند، عبدالفتاح که در این ایام مشهور و سرشناس بود، به طرف عراق حرکت کرد.

نمى‌دانیم عبدالفتاح این سفر را به آخر رسانید یا از میانه راه مراجعت کرد. دیگر از احوالات او هیچ گونه اطلاعى در دست نیست.

عبدالفتاح نثر را خوب نمى‌نوشت و نظم را خوب نمى‌گفت ولی  وی تاریخ نویس بوده و شعر هم می‌گفته که ظاهرا تخلصش گیلانی است.

شایسته تصریح کرد؛کتاب عبدالفتاح فومنی ۴ بار تصریح و اولین بار در سنتی فوری
این کتاب توسط انتشارات شاپور توسط فریدون کسمایی نوشته و ابتکار عمل چنار ابتکارفریدون کسمایی  بود و  ایشان تا سال ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲  در اموزش و پرورش بودند.

دبیر همایش علمی پژوهشی عبدالفتاح فومنی افزود ؛سبک ایشان مثل سبک بیهقی است و آنچنان نمی نویسد که قضب سلطان را برانگیزد و از طرفی دیگرتلاش دارد دردها را در برگ به یادگار بگذارد.
عبدالفتاح فومنی چنان نگاشته که از شورش ،،،،،هیچ سخنی نگفته در حالی که
ظلم و بی عدالتی  در آن زمان و تاریخ به گیلان و فومن دیده می شود.

عبدالفتاح فومنی برجستگی شاهان را ننوشته بلکه مردم به سطوح آمده  از ظلم شاهان را می بینی که به رشته تحریر دراورده و  تاریخ‌نگار برجسته تاریخ محلی گیلان در عصر صفویه،است.

**

شایسته خاطرنشان کرد؛اثرِ تاریخ ِگیلانِ عبدالفتاح فومنی تنها منبع مهمی است که از تاریخ نویسان محلی در  گیلانِ بیه پسِ قدیم باقی مانده و تاریخ این بخش از گیلان را از سال های ۹۲۳ تا  ۱۰۳۹ هجری قمری یعنی تا پایان شورش عادل شاه و حتا اندکی پس از آن در گیلانِ بیه پس دربر می گیرد.

همچنین کتاب او تقریبن تنها منبع مستند و معتبری برای تاریخ گیلان در دوره ی چهل و دو ساله ی حکومت شاه عباس اول و به ویژه شورش عادل شاه است.

دبیر همایش علمی پژوهشی عبدالفتاح فومنی با توجه به وضعیت کرونا ما مقالات ارسال شده از سراسر کشور را  به داوران دادیم و از میان آن ۱۱ مقاله در سه بخش برگزیده شد گفت:  سه اثر اول تا سوم با محوریت عبدالفتاح فومنی، سه اثر اول تا سوم با محور گیلان عصر صفویه و پنج اثر برگزیده از کلیه محورهای کنگره جوایز نفیسی اهداء خواهد شد.
و ی افزود: بعد از فراغت از همایش مقالات را بررسی و ویرایش و کتاب مجموعه مقالات نخستین همایش عبدالفتاح فومنی را خواهیم داشت.