بررسی اعتیاد به عنوان عارضه‌ای روانی، اجتماعی و اقتصادی از دیدگاه علوم پزشکی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و همین‌طورازدیدگاه‌های فلسفه، قانون، اخلاق و مذهب صورت می‌گیرد. از سال ۱۹۶۴ میلادی، سازمان بهداشت جهانی استفاده از عبارت وابستگی دارویی یاوابستگی به دارو را به جای اصطلاح اعتیاد توصیه نموده‌است.
یکی از بزرگترین مشکلات اغلب کشورها در عصر امروز، پدیده سوء مصرف مواد است، که به‌طور مستقیم و غیر مستقیم، کوتاه مدت و بلند مدت، کیفیت زندگی ساکنین آن را تحت‌الشعاع قرار داده‌است.

اعتیاد پاسخ فیزیولوژیک بدن است به مصرف مکرر مواد اعتیادآور. این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد می‌گردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن می‌شود. در این حالت فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا می‌کند و مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد.

بنا بر تعریف انجمن روانشناسان ایالات متحده اگر در یک دوره ۱۲ ماهه حداقل سه مورد از علائم زیر در فردی که مواد مخدر مصرف می‌کند نمایان شود، فرد به بیماری اعتیاد مبتلا شده‌است. این علائم عبارتند از:

۱- تولرانس یا مقاوم شدن بدن که به دو شکل زیر ظاهر می شود:

الف-نیاز به استفاده هر چه بیشتر از مواد مخدر برای حفظ تأثیر و نشئگی روزهای اولیه (دوران طلایی).

ب- کاهش تأثیر مواد به علت استفاده طولانی مدت از آنها.

۲- خود مشغولی یا وسوسه

فکر و ذکر معتادان مشغول این است که بتوانند تجربه و نشئگی را که در بار اول مصرف اینگونه مواد به دست آوردندرا تکرار کنند. همچنین آنها زمان زیادی از عمر خود را صرف تهیه و مصرف مواد می کنند.

۳- افزایش مصرف

یکی دیگر از علائم اعتیاد به مواد مخدر استفاده از مقادیر بیشتر یا مصرف طولانی تر این گونه مواد برای رسیدن به نشئگی روزهای اول مصرف مواد مخدر است.

۴- از دست دادن کنترل

معتادن معمولاً برای کاهش میزان استفاده از این مواد یا ترک آنها یا کنترل مصرف مواد تلاش بسیاری می کنند اما در این راه موفق نمی شوند. آنها بارها و بارها واقعاً قول می دهند و عزم خود را جزم می‌کنند که اعتیاد خود را ترک کنند اما نمی توانند چون بیماری آنها حالت مزمن و کهنه پیدا کرده است و آنها اراده و قدرت کنترل مصرف مواد را از دست داده اند.

۵- ادامه مصرف با وجود عواقب خطرناک

فرد معتاد با آنکه از عواقب استفاده از اینگونه مواد آگاهی دارد باز هم بیشتر وقت خود را برای تهیه و مصرف آنها صرف می کند.

۶- نشانه های خماری

معتادان به مواد مخدر از عوارض خماری رنج می برند؛ چون مواد سبب میشود تا مغز فرد معتاد نتواند ماده شیمیایی لازم را برای انتقال پیام های عصبی که موجب می شود تا انسان احساس رضایت خاطر یا لذت کند، تولید نماید.

نشانه های خماری تغییرات جسمی یا روحی دردآوری هستند که بدن فرد معتاد زمانی به آن دچار می شودکه مواد مصرفی که بدن به آن عادت کرده است به آن نرسد. با توجه به نوع ماده مخدرکه فرد معتاد مصرف می کند، نشانه های خماری می تواند ظرف چند ساعت از زمان نرسیدن مواد به بدن شروع شود و تا چندین روز و در مواقعی چند هفته یا حتی چند ماه ادامه پیدا کند.

*** ادامه دارد