اختصاصی/صفیر گیلان؛پدیده قطع درختان جنگلی و قاچاق چوب مانند سایر پدیده های ناهنجار اجتماعی معلول عوامل و علل متعددی است که جز با شناخت این عوامل و تلاش برای رفع آنها مبارزه با این پدیده شوم امکان پذیر نمی باشد.
بعنوان مثال بیش از چهل سال است که تلاشهایی مستمر و مداوم در مبارزه بااعتیاد و قاچاق مواد مخدر توسط ارگانها و نهادهای مختلف در جریان است و همه روزه خبرهایی از کشف این مواد و مجازات عاملین و ترک اعتیاد تعداد کثیری از معتادان شنیده میشود اما متاسفانه تاکنون این معضل حاد اجتماعی حل نشده باقی مانده و کماکان شاهد قاچاق این مواد خانمانسوز هستیم.
پس از تصویب قانون ملی شدن جنگلها در سال ۱۳۴۱ ، قاچاق چوب آلات جنگلی نیز بعنوان پدیده ای مخرب و ویرانگر طبیعت، همواره مورد توجه کارشناسان حفاظت از منابع طبیعی بوده و متاسفانه با پیشرفت تکنولوژی و ابزار قطع و تبدیل درختان به معضلی بزرگ و فراگیر در تمامی جنگلهای هیرکانی از آستارا تا گلیداغی تبدیل گردیده است که تنها با رفع علل و عوامل متعدد موثر در ایجاد این پدیده میتوان از دامنه شدت و گسترش آن جلوگیری نمود و مانند قاچاق مواد مخدر تنها برخورد با معلول نمیتواند ریشه این مشکل فاجعه بار را قطع نماید.
بیاد دارم وقتی از قطع و قاچاق درختان جنگلی در حضور کارشناسان جنگل کشور آلمان سخن میگفتیم آنها با تعجب فراوان به یکدیگر نگاه کرده و می پرسیدند:
آیا چنین چیزی ممکن است که مردم یک منطقه، منابع طبیعی زیبا و آثار طبیعی ملی خود، مخصوصا جنگلهای هیرکانی شمال را، که قدمتی چند میلیون ساله دارند، اینچنین نابود کنند؟
در اینجا بطور خلاصه به علل و عوامل اصلی قاچاق چوب در کشور اشاره مینمایم:
۱_ علل فرهنگی: به معنای عدم آگاهی اقشار جامعه به اهمیت و جایگاه ممتاز منابع جنگلی و به تبع آن حفاظت از منابع آب و خاک و اقلیم توسط درختان و فضای سبز کشور است. شاید به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب فرمودند: فرهنگ منابع طبیعی باید به معارف عمومی تبدیل شود.
اما آیا نهادها و سازمانهای ذیربط در مورد فرهنگ سازی به وظایف خود به نحو احسن عمل می نمایند؟
آیا سازمان جنگلها و مراتع کشور در این زمینه سرمایه گذاری لازم و کافی را انجام داده است؟
آیا سازمان صدا و سیما حاضر به تهیه و پخش برنامه ای هدفدار، منسجم و مستمر جهت اشاعه و تشویق مردم به حفاظت و توسعه منابع طبیعی و محیط زیست بوده است؟
آیا از مدیریت های شهری و روستایی تعهداتی جهت تبلیغ و توسعه فرهنگ مهربانی با حیات موجودات زنده و طبیعت اخذ شده است؟
آموزش و پرورش ما چه مقدار در تولید و آموزش محتواهای علمی منابع طبیعی و محیط زیستی فعال بوده است؟
۲_ کمبود نیروهای حفاظتی و امکانات: در شهرستان لاهیجان اراضی ملی و جنگلی در پهنه ای به مساحت ۱۳۰۰۰ هکتار گسترده شده است و حفاظت از این اراضی متضمن تعداد نیروی جنگلبان کافی و امکانات و تجهیزات بروز شده است اما متاسفانه علاوه بر کمبود امکانات و مشکلات مالی، تعداد اندک و کیفیت نامناسب نیروهای موجود برای مبارزه با قاچاقچیان چوب آلات جنگلی به هیچ وجه کافی نیست.
۳_ فقر و بیکاری: یکی از عوامل اصلی در ایجاد انگیزه برای قاچاقچیان با توجه به مشکلات فراوان این عمل، فقر و بیکاری و گاها اعتیاد قاچاقچیان غیرحرفه ای است. لذا مدیریت کلان شهرستانها به جهت ایجاد برنامه ریزی لازم در سرمایه گذاری های خرد و کلان و رونق آسانتر کسب و کار و افزایش قدرت خرید مردم مخصوصا در مناطق روستایی میتوانند یکی از علل اصلی روی آوردن افراد به قاچاق چوب آلات جنگلی را کاهش دهند.
۴_ عدم برخورد تنبیهی قضایی مناسب با متخلفین مانند جریمه بدل از حبس که موجب کاهش هزینه ارتکاب مجرمین در این پدیده منفور میشود. بدیهی است در صورتیکه فرد متخلف به زندان محکوم نگردیده و تنها پرونده تخلف، با پرداخت جریمه مختومه شود، ایجاد انگیزه قاچاق بیشتر برای جبران خسارتهای وارده به این افراد بوده و عامل بازدارنده مناسبی در پیشگیری از ارتکاب جرم قاچاقچیان نخواهد بود. لذا تهیه و تصویب قوانین جدید بازدارنده و در حال حاضر اجرای کامل و قاطع قوانین موجود میتواند در پیشگیری و کاهش این تخلفات بسیار موثر باشد.
۵_ صدور بخشنامه های متعدد و گاها متناقض با حقوق قانونی روستائیان و فقدان برنامه جامع حفاظت از منابع طبیعی با جلب مشارکت تمام اقشار جامعه از جمله نیروهای نظامی و انتظامی جهت آموزش، همیاری و مبارزه با پدیده شوم قاچاق
با توجه به دلایل مختصر ذکر شده مشاهده میشود که عوامل ایجاد انگیزه برای تخریب کنندگان جنگل، متعدد و پیچیده است و در راستای مبارزه با قاچاقچیان، نیازمند یک همکاری و تعامل همه جانبه در دستگاههای سیاسی، نظامی، امنیتی، قضایی، اجرایی و مردم هستیم و منابع طبیعی بعنوان متولی اصلی حفاظت، توسعه و احیای جنگلها به تنهایی قادر به انجام این وظیفه مهم
[۲۲:۳۰, ۱۳۹۹/۲/۱] صفری: نخواهد بود، هرچند که با تمام توان و امکانات موجود در راه صیانت از انفال الهی و جنگلهای باارزش کشور از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد.
امید است تمامی نهادها، سازمانها و ارگانهای ذیربط ضمن تلاش برای حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست کشور در حوزه وظایف و اختیارات خویش، با تعامل و همکاری مناسب در راه اعتلای نظام اسلامی و آبادانی کشور عزیزمان ایران، دست در دست ادارات منابع طبیعی، همیار و همکاری مقتدر در مبارزه با پدیده منفور قطع و قاچاق درختان جنگلی باشند.
سپاسگزارم. ۹۹/۱/۳۰
اکبر مهتدی حقی
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان لاهیجان