صفیر گیلان؛زلیخا صفری/مشکل عمده که در سالهای اخیر با آن مواجه شدیم  و هستیم افزایش خانه های مجردی است و این قضیه به عنوان یکی از آسیب های نوپدید شناخته شد و امروزه مسئولین و خانواده ها نگرانی های زیادی از این اسیب دارند.

بر طبق نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، ۷.۱ درصد خانواده‌ های ایرانی به صورت مستقل و تک نفره زندگی می کردند  یعنی افرادی که بنا به تعریف آماری، ازدواج نکرده‌اند و طلاق هم نگرفته‌اند.

توجه به موضوع زندگی در خانه ‌های مجردی و افزایش میل به تجرد از سوی جوانان، اولین بار در سال ۸۷ با صحبت ‌های  مدیر وقت حوزه فرهنگی اجتماعی سازمان ملی جوانان و ارائه آمار افزایش ۲۷‌ درصدی خانه مجردی در کشور آغاز شد.

این خبر همان زمان واکنش‌ه ای بسیاری را میان مسئولان برانگیخت، ولی پس از مدتی مسکوت ماند.

کشور ما ضمن برخورداری از جمعیتی جوان و جامعه‌ای در حال تغییر، نیازمند شناخت روزافزون مسائل در حال تغییر نسل جوان ایرانی است.

یکی از مهم­ترین مسائل در این زمینه، موضوع سبک زندگی و جوانان است. مصرف  مواد مخدر، مصدومیت ناشی از حوادث مختلف به ویژه معلولیت و مرگ ناشی از سوانح  رانندگی، تغذیه نامناسب، فقدان فعالیت های فیزیکی، استعمال مواد دخانی و رفتارهای جنسی پر خطر از جمله چالش هایی است که نوجوانان و جوانان ایرانی با آن رو به رو هستند.

از سویی دیگر فرهنگ مصرف به همراه تکنولوژی‌های جدید باعث شده جوانان بیشتر در معرض تولیدات فرهنگی غرب مانند ماهواره، فیلم، بازی‌های رایانه‌ای و موبایل … باشند. به موازات این تغییرات، در بدنه جامعه نیز تحولاتی صورت گرفته است.

نمی‌توان انکار کرد که جاذبه‌های فرهنگ مصرفی- رسانه‌ای، الگوهای جمعی رفتاری را که ممکن بود جوان‌ها با حرکت‌های مدنی خودشان به نتیجه برسانند در حاشیه قرار داده است. به‌طور حتم ما با تجربیات جدیدی از جوانی‌کردن روبه‌رو خواهیم شد که تنوع آن شاید برنامه‌ریزی و سیاستگذاری را دشوار خواهد کرد.

با توجه به نقشی که جوانان هر کشور در حیات و بالندگی آن ایفا می‌کنند سرمایه‌گذاری در امر آموزش و تربیت صحیح و ورزش جسم و روح آنان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. دوره جوانی، دوره شکل‌گیری و قوام یافتن شخصیت فرد و هویت فرهنگی اوست.

در این دوره فرد متناسب با اطلاعاتی که از طریق نهادهای اجتماعی دریافت می‌کند، هنجار و ارزش‌های جامعه خود را درونی می‌کند.

اهتمام به مطالعه درخصوص سبک و نحوه گذراندن اوقات فراغت جوانان از دغدغه وزارت ورزش و جوانان باشد

سبک­ها و نحوه­ ی گذران اوقات فراغت جوانان می‌تواند نقشی مؤثر در شکل‌گیری شخصیت آنان و همین طور سازندگی جامعه داشته باشد. لذا اهتمام به مطالعه در این خصوص و برنامه‏ ریزی برای آن، از دغدغه‏ های اصلی دست‏ اندرکاران این مهم (وزارتخانه ورزش و جوانان) به شمار می‏ رود.

به هر تقدیر گرچه طی سال های اخیر قدم‌های مؤثر و مفیدی در زمینه ی پژوهش درباره ی اوقات فراغت جوانان ونیز برنامه ریزی برای پر کردن این اوقات در بین گروه های مختلف جوانان برداشته شده، اما این مطالعات و اقدامات «ناکافی» بوده و کمتر در معرض بررسی، نقد و قضاوت صاحب‌نظران قرار گرفته است.

بالا رفتن سن ازدواج؛ زنگ خطری برای افزایش تجرد زیستی
آخرین بررسی ‌ها در یک دهه اخیر، نشان از بالا رفتن سن ازدواج در میان جوانان دارد.

شاید امروزه افزایش سن ازدواج منجر به افزایش تجرد و زندگی مجردی شده است و اکثر جامعه شناسان و کارشناسان معتقدند برای برون رفت از این بحران باید به دنبال راه حلی مناسب بود و اقدامات پیشگیرانه را به عنوان اولین گام معرفی می کنند و خواستار بررسی بیشتر پدیده تجرد زیستی هستند.

تغییر در سبک زندگی جوانان؛ حلقه فراموش شده تجرد زیستی
شاید تا ده سال گذشته حرف از زندگی مجردی جوانان بازخورد خوبی در خانواده نداشت، ولی امروز به دنبال استقلال مالی و بالارفتن سطح تحصیلات دختران و افزایش سن ازدواج، شرایطی به وجود آمده تا دختران و پسران در موقعیتی قرار گیرند که احساس کنند سربار جامعه و خانواده هستند و زندگی مجردی را انتخاب کنند. البته این تنها یک روی سکه است.

تغییر در نگرش جوانان به عنوان مهم ترین عامل علاقه‌ مندی آنان به زندگی مجردی  است.

سبک زندگی  مجموعه­ ی رفتارها و الگوی کنش‌های هر فرد که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی است اطلاق می‌شود.

کشور ما ضمن برخورداری از جمعیتی جوان و جامعه‌ای در حال تغییر، نیازمند شناخت روزافزون مسائل در حال تغییر نسل جوان ایرانی است.

این موضوع در مورد دختران و پسرانی که تجرد را انتخاب کردند، یکسان است.

تا ۱۵ سال پیش عمومیت در ازدواج را داشتیم و همه زنان و مردان ازدواج می ‌کردند، اما حالا عمومیت ازدواج کم شده است هر چند این کم شدن آنقدر زیاد نیست که هراسان بشویم، ولی به نظر می‌ رسد نگرش تغییر کرده؛ یعنی جوانان می‌ خواهند فردی را پیدا کنند که از همه نظر بتوانند با یکدیگر مشارکت کنند و اگر شخص موردنظر خود را پیدا نکردند هم چندان برایشان مهم نیست.

براساس آمار موجود دخترها و پسرها به یک اندازه به تک زیستی روی می آورند
دخترها می خواهند به جای تن دادن به ازدواج، به زندگی کامل و آزادانه ای دست یابند و در مقابل پسرها هم تحت شرایط دشوار امروزی، حاضر به ازدواج نیستند. بنابراین به استقبال از روش های تک زیستی در جامعه می روند.

جامعه در حال گذار است و اقتضائات و شرایط خاص خود را دارد.

در چنین جامعه ای میل افراد به رقابت، تحصیل و سرمایه گذاری به شدت دیده می شود و برای همین افراد تلاش می کنند، بیشتر به دنبال تحصیل و کسب مهارت ها بروند و برای نیل به این مقاصد، زندگی به شکل مجردی را تجربه کنند.

ادامه تحصیل و استقلال مالی باعث می شود که دختران به سادگی تن به ازدواج ندهند. حضور روزافزون دختران در ادارات و شرکت ها توقع دختران را افزایش داده و ترس پسران از تشکیل خانواده را به دنبال دارد.

بنابراین دختران برای مستقل شدن و آقابالاسر نداشتن تن به زندگی مجردی می دهند و پسران نیز به دلیل فرار از ازدواج و تعهدات آن به زندگی مجردی در کنار دوستانشان روی می آورند.

افزایش اشتغال و استقلال مالی یکی از علتهای تجرد زیستی دختران

شاید یکی از علت های تک زیستی دخترها افزایش اشتغال و استقلال مالی آنهاست.

نگرش جوانان به زندگی تغییر کرده است
امروزه  اولین علت علاقه جوانان به خانه‌ های مجردی، ازدواج دیرهنگام است. بسیاری از دختران و پسران، به لحاظ شغلی و تحصیلی، در جایی قرار دارند که ترجیح می ‌دهند مستقل زندگی کنند و امروزه زندگی مستقل چون ناقوس مرگبار بر زندگی افراد جوان نواخته شده و باید برای این ناقوس مرگ فکری شود و مسئولان عرصه فرهنگ باید تمام تمهیدات را بکار گیرند .

امروزتفکر مردم عوض شده است؛ یعنی هم دختران و هم پسران به سن خاصی که می ‌رسند، تمایل به ترک خانه و زندگی مجردی دارند؛ بنابراین، دید فرهنگی افراد در جامعه نیز تغییر کرده است.

ما باید متوجه این موضوع باشیم که جوان، به هر اندازه که بزرگ ‌تر می شود، میل به استقلال نیز در او بیشتر می ‌شود.

البته فارغ از بحث تغییر در سبک زندگی و مشکلات بر سر راه ازدواج جوانان و استقلال مالی دختران، می توان دلایل دیگری را نیز برای تمایل جوانان به زندگی مجردی برشمرد.

 اختلافات فرهنگی میان والدین و فرزندان عامل تجرد زیستی است
برخی اختلافات فرهنگی میان والدین و فرزندان را عامل مهمی در افزایش تک زیستی جوانان دانسته و می گویند: اختلاف فرهنگی و شکاف نسلی میان والدین و فرزندان منجر به افزایش زندگی مجردی در ایران شده است در حالی که اگر به گذشته رجوع کنیم و ارتباطات بین والدین و فرزندان را رصد کنیم خواهیم دید که اختلاف فرهنگی در گذشته کمتر و فاصله ها نیز کمتر و ارتباط فرهنگی و عاطفی بیشتر و فرزند علاقمند به تشکیل خانواده می شد..

مهاجرت؛ یکی دیگر از دلایل تک زیستی
یکی دیگر از دلایل افزایش زندگی تک زیستی در میان دخترها و پسرها، گسترش پذیرش آنها در دانشگاه ها و مراکز علمی و اشتغال آنها در سازمان ها و نهادهای دولتی و خصوصی است که باعث افزایش زندگی مجردی شان شده است.

برخی معتقدند شروع زندگی مجردی در جوانان از دوران دانشجویی آغاز می شود و از آنجا که این نوع زندگی تمرین مستقیم تنها زیستن است، به این نوع زندگی عادت می کنند و اکثر آنها حتی بعد از پایان تحصیلات نیز به آن ادامه می دهند.

بافت فرهنگی و اجتماعی جامعه و خانواده های ایرانی به شکلی است که جوانان تا هر سنی حتی تا بالای ۳۰ سالگی همچنان با خانواده پدری زندگی می ‌کنند و تنها با ازدواج است که از والدین جدا می ‌شوند. تنها در برخی از شهرهای بزرگ و تعداد محدودی از خانواده های طبقات مرفه اجتماعی این رویه وجود دارد که احتمال فراگیری آن در میان دختران بقیه شهرها و اقشار جامعه نیست.

کمرنگ شدن ارزش های دینی و مذهبی منجر به  افزایش تک زیستی شده است
بدون اقراق باید بگویم با برداشتی که ازجوامع و خانواده ها داشتم کاهش انگیزه ازدواج و افزایش شمار دختران و پسران مجرد بیش از هر چیز به دلیل پررنگ شدن ارزش های جهان مدرن یعنی فردگرایی و اجتناب از ارزش های ریشه دار گذشته همچون تعهد و همراهی است.
شبکه های ماهواره ای نیز در سست شدن باورهای دینی و تقویت ارزش های مدرن دخیل هستند. آنها با نمایش زندگی افراد جوامع دیگر که به صورت مجردی زندگی می کنند، به تبلیغ مزایا و مواهبی که این شیوه زندگی دارد، می پردازند. متأسفانه افرادی که شناخت درستی نسبت به فرهنگ خود ندارند، از آن استقبال کرده و تصور می کنند آنها هم می توانند به این صورت زندگی کنند.

شاید هنوز عده ای در نیافتند که با هر فرهنگی نباید سبک زندگی را تغییرداد و نگاها نباید باعث تغییرات این چنینی بشود که با دیدن فیلم و نمایش از فرهنگ کشوری دیگر چنین استقبال کنیم که زندگی و آینده نسلی را به خطر بیاندازیم بدون اینکه دقت کنیم با این حرکت به کجا میرسیم.

منظور حقیر این نیست که  باید به روی جهان چشم بست بلکه باید جهان اطراف را دید و با دقت و ابتکار عمل از زوایای مختلف آن بهره برد.

افزایش آمار طلاق؛ افزایش تک زیستی
باید در نظر داشته باشیم گاه شرایطی پیش می ‌آید که جوانان مجبور هستند این نوع زندگی را انتخاب کنند. طلاق یکی از همان موارد است که منجر به گرایش جوانان به زندگی مجردی می شود ،طلاق کلمه ای که امروز با تمام قدرت بر زندگی ایرانی ها چتر وسیع خود را باز کرده و یکی از مسائل اجتماعی که فرد را مجبور به تک زیستی می کند .

مثلاً فردی که طلاق گرفته دیگر سبک زندگی اش تغییر کرده است و نمی تواند به همان سبک زندگی که پیش از ازدواج داشته، بر گردد؛ بنابراین تحت فشارهای بیرونی مجبور می شود از خانواده جدا شده و مستقل و به تنهایی زندگی کند.در حالی که در گذشته طلاق  یا اتفاق نمی افتاد یا اگر اتفاق می افتاد فرزند می بایست دوباره درکنار خانواده زندگی میکرد و خانواده از حرمت و اعتبار برخوردار بود.

گلایه های دختران مجرد از زندگی مجردی
عدم تمایل به تشکیل خانواده و محدود شدن آزادی از جمله دلایلی است که امروزه در فکر برخی جوانان نفوذ کرده است و باعث شده آنها تجرد را به ازدواج ترجیح دهند. جوانان در ابتدای جدایی از خانه به استقلال فکر می کنند و خوشحالند که پس از سالیان سال طعم شیرینی آزادی را چشیده اند ولی باید دید که این روزهای خوش تا چه اندازه می تواند بر احساس تنهایی دختران و پسرانی که زندگی مجرد را انتخاب کرده اند، سرپوش بگذارد؟

به گفته بسیاری از دخترانی که تنها زندگی می کنند، سختی ‌های زندگی مجردی، بیشتر از خوشی ‌هایش است.
ولی با تمام این حرف ها هنوز هم دختران و پسران بسیاری هستند که به دلیل رهایی از کنترل خانواده‌ به زندگی مجردی روی می آورند و برای رسیدن به استقلال، تمام مشکلات این نوع زندگی را به جان می خرندا لبته پاسخ بسیاری از جوانان در مورد تجرد زیستی در دانشگاه پیام نور فومن این بوده که تجرد زیستی بیشتر برای فرزندان خانواده های مرفع جامعه است .

زندگی مجردی خوب یا بد؟
روند روبه تزاید تک زیستی جوانان برای جامعه ایران که همواره ارزش ها و هنجارهای خاص خود را دارد و خانواده مهم ترین نهاد زندگی اجتماعی است، می تواند مخاطره آمیز باشد. اکثر کسانی که زندگی مجردی را انتخاب کرده اند، تمایلی به تشکیل خانواده و داشتن فرزند نخواهند داشت و اگر فکری برای رفع این مشکل نشود، در آینده «کیان خانواده» با مشکل روبه‌رو خواهد شد.

تک زیستی فردگرایی و خودمحوری را در جامعه افزایش می دهد و باعث کاهش روحیه تعاون و همکاری اجتماعی و گروهی می شود.

از طرفی وقتی جوانی به تنهایی یا با دوستان خود زندگی می کند، به فردی منزوی، افسرده و بی تفاوت تبدیل شده و در درازمدت ممکن است گرفتار پدیده هایی چون اعتیاد، خودکشی و روابط نامشروع و انواع و اقسام بی بند و باری شود؛ زیرا از خانواده به عنوان یکی از ابزارهای کنترل اجتماعی دورند. آسیب فردی، آسیب اجتماعی ایجاد می کند و منجر به ناامنی جامعه می گردد.

از طرف دیگر با افزایش بی بند و باری ها و روابط نامشروع، زمینه مساعدی برای خیانت فراهم می شود و بنیان خانواده ها در معرض تهدید قرار می گیرد. علاوه بر آن زندگی مجردی می تواند به افزایش هزینه های زندگی و تحمیل هزینه ها به جامعه منجر شود.

با ادامه روند تجردزیستی، در آینده با جامعه ‌ای رو به رو خواهیم شد که در آن خانواده از بین می ‌رود و فروپاشی نهاد خانواده چیزی جز فروپاشی جامعه نخواهد بود.

برای خروج از بحران تجردزیستی به سبک زندگی جوانان توجه شود
کاهش آمار ازدواج زنگ خطری برای افزایش زندگی مجردی در کشورمان است. مسئولان باید به آسیب های بر سر راه های تجردزیستی توجه بیشتری کنند؛ چراکه با از بین رفتن نهاد خانواده، جامعه دچار آسیب می‌ شود.

باید به جوانان آموزش خطرات تجرد زیستی داده شود،باید دختران در گوششان صدای ازدواج و تشکیل خانواده را بشنوند باید طعم شیرین زندگی را بچشند و باید در جوانان  انگیزه ها برای تشکیل زندگی هویدا شود و خلاصه اینکه نباید الگوی تجرد زیستی افزایش یابد  زیرا افزایش تجرد زیستی یعنی مرگ جامعه ، خانواده و،فرهنگ  ،اسالتها ،تفکر و اندیشه،رکود علمی و ……

تهیه و تنظیم؛زلیخا صفری/ دانشجوی کارشناسی پژوهشگری علوم اجتماعی