گزارش  اختصاصی/صفیر گیلان؛ در گذشته کشاورزان زمین زراعی را بسان ناموس خود حفاظت می‌کردند و دوست می داشتند ویادمان نرفته که پدر بزرگان و پدران و مادران مان هرگز اجازه نمی دادند که تکه چوبی یا تکه گلی از شالیزار همسایه به داخل شالیزارشان سایه بیاندازد.

در گذشته با چشم کودکانه می دیدیم که پدران و مادران ما نه تنها حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها رابا جدیت دنبال می کردند بلکه گاهی با زحمات فراوان سعی در افزایش سطح زمین های کشاورزی داشتند و نمونه اش همین شالیزارهاست و همین باغات چای ما که در دل کوه قرار داد و این نشان می دهد که زمین کشاورزی به خودی خود افزایش نیافته بلکه کشاورزی زحمتکش با دستان پینه بسته هر روز یک وجب به باغ و شالیزار خود افزوده که امروز ما از چنین نعمتی برخورداریم.

اما امروز …. امروز کشاورزان زحمت کش ما که به غیر از زحمت و رنج از کار کشاورزی در این دنیای پر از تکنولوژی عایدی ندارند،  در نهایت  بخاطر بی تدبیری مسئولان مجبور به فروش زمین و باغ‌های خود به افرادی می‌شوند که پس از خریدن آن را تبدیل به ویلا کرده و از «حیّز انتفاع»خارج می کنند.

زمینی که در حکم کارگاه تولید غذا برای مردم بود، تبدیل به ویلاهایی می‌شود که صاحبان آن در سال یکی دو بار اگر وقت کنند، در سایه سار بلندای ویلاهایشان که چون کوه بر دل روستا سایه انداخته به استراحت می پردازند و این برای هر روستایی که کمی خون تلاش و کوشش پدران و پدر بزرگان را در رگهایشان جاری و ساری می بینند سخت و سنگین است.

آیا این پذیرفتنی است که اگر کسی دو روز دستش به دهانش رسیده و پولی کناره‌ داشت بجای اینکه این پول را در مسیر درست مانند بازار سرمایه و یا در راستای جهش تولید و اقتصاد مقاومتی  سرمایه‌گذاری کند، باید آن را تبدیل به ویلا کرده و زمین کشاورزی را برای همیشه از تولید بیندازد، پس وظیفه حاکمیتی برای حفظ منابع ملی و زمین کشاورزی به عنوان جزئی از منبع تأمین غذا کجا می‌رود؟

آیا بهترنیست که از نظر قانونی قوانین سخت‌گیر و مؤثر برای حفظ زمین‌های کشاورزی و قوانین اقتصادی حمایت‌گر برای حمایت از تولید کشاورزی تهیه شود و برای زمین‌های زراعی و واقعی کشور سند رسمی با کاربری کشاورزی صادر شود که امکان تغییر کاربری این زمین‌ها در حد غیرممکن باشد.

نگرانی‌ها از شیب تند گرانی برنج

از انتهای تیرماه و ابتدای مرداد مشخص شد که وضعیت توزیع برنج ایرانی در سال جاری با مشکلاتی مواجه خواهد بود. باران‌های سیل آسا در این دو ماه به قدری آسیب زا بودند که کشاورزان گیلان و مازندران شوکه شدند. تاثیر این بارش‌ها در اواسط شهریور خود را نشان داد؛ یعنی زمانی که برنج‌های درو شده آماده عرضه به کارخانه‌ها و بالطبع فروش به مشتری‌ها بودند.
باران‌های سیل‌آسا وقتی با بی‌تدبیری مسئولین در گران‌کردن هزینه تامین ابزارآلات و ماشین‌های کشاورزی و نیز افزایش هزینه‌های کشاورز همراه شد، ضربه نهایی بر پیکر نیمه‌جان مهم‌ترین بخش سبد غذایی ما وارد گردید.
قیمت برنج هاشمی اصل در شهرستان های تولید کننده به ۲۵ هزار تومان(به ازای یک کیلوگرم) هم رسیده است. مبلغ مذکور البته نه قیمت نهایی بلکه قیمت فروش از کشاورز یا کارخانه شالی‌کوبی به عمده فروش است. بدون شک، قیمت نهایی کالا بیش از این خوهد بود و قیمت یک کیلوگرم برنج هاشمی گیلان به مصرف‌کننده به ۳۲ یا شاید ۳۵ هزار تومان همرسید.
البته اگر این اتفاقبیفتد، بدون شک فشار بسیاری روی خانواده‌ها آورده و به خصوص خانواده‌های کم‌برخوردار و فقیر با مشکلات بسیاری در تامین برنج که قوت روزانه ایرانی‌ها است، مواجه خواهند شد.

در این خصوص دبیر انجمن واردکنندگان برنج در سخنرانی خود  تاکید دارد که همین تغییر نرخ ارز، باعث شده که هزاران تن برنج در انبارها رسوب کند. مسیح کشاورز در این باره گفته است: پس از اینکه در سال ۹۸ ممنوعیت واردات برنج برطرف شد میزان مشخصی از این محصول وارد کشور شد که در حال حاضر ۱۰۰ هزار تن از آن بدلیل تخصیص نیافتن ارز دولتی در گمرک رسوب کرده همچنین از ابتدای امسال و با تغییر ارز وارداتی برنج از رسمی به نیمایی بدلیل مشکلات تخصیص ارز نیمایی روند ترخیص از گمرکات بسیار کُند است و ۲۰۰ هزار تن برنج دیگر به همین دلیل در گمرکات رسوب کرده است.

انجام ۶۷ درصدعملیات زراعی تولید برنج گیلان به صورت مکانیزه
مدیر اداره فناوری مکانیزاسیون سازمان جهاد کشاورزی گیلان در این باره  به ما می گوید؛ مکانیزاسیون مهمترین عامل ارتقای بهره وری تولید برنج در گیلان است

مهندس کامیاب با اشاره به اینکه در راستای حمایت های خوبی که در توسعه مکانیزاسیون برنج جهت ارتقای درجه نفوذ ماشین در تولید این محصول استرتژیک صورت گرفته افزود:  بیش از۶۷ درصد عملیات زراعی تولید برنج استان بصورت مکانیزه و با استفاده از ماشینهای اختصاصی برنجکاری انجام میگیرد.

وی با بیان اینکه در سال زراعی ۹۹-۹۸ علاوه بر استفاده از تیلر ها و تراکتور های شالیزاری برای آماده سازی به موقع و صد درصدی مزارع، بیش از ۱۶۰۰۰۰هکتار از اراضی برنجکاری بصورت مکانیزه با استفاده از ماشینهای نشا کار برنج کشت و حدود ۱۷۳۰۰۰هکتار نیز با کمباینهای مخصوص برنج برداشت شده ادامه داد: با استفاده از تکنولوژی وجین کن موتوری شالیزار که در سالهای اخیر برای مبارزه مکانیکی با علفهای هرز به بهره برداران معرفی شده، موفق به انجام عملیات وجین مکانیزه در سطحی بالغ بر ۵۲۵۰ هکتار انجام شده است.

مدیر اداره فناوری مکانیزاسیون سازمان جهاد کشاورزی گیلان خاطر نشان کرد: استفاده از ماشین در تولید برنج ضمن کاهش سختی انجام کار، موجب ارتقاء بهره وری تولید و ایجاد جذابیت در قشر جوان روستایی برای تولید محصول برنج به روش مکانیزه شده است.

افزایش سازگاری ذائقه مردم جهان با برنج ایرانی،

مدیر امور بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی می گوید؛ با توجه به افزایش سازگاری ذائقه مردم جهان با برنج ایرانی، ۱۶۰۰ تن برنج گیلان را صادر کردیم.

مهندس نعمت قاسمی با بیان اینکه : امسال ۷۲۰ هزار تن برنج سفید در گیلان تولید شد که ۱۰۵ هزار تن آن در استان مصرف میشود.
وی با اشاره به اینکه گیلان ۲۳۸ هزار هکتار شالیزار دارد، افزود: این میزان برنج سفید از یک میلیون و ۹۵ هزار تن شلتوک استحصال شده است.
مدیر امور بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان گفت: برنج مازاد تولید گیلان علاوه بر اینکه به بازار دیگر استان های کشور می رود، به کشورهای خارجی متقاضی برنج ایرانی صادر می شود.

وی با بیان اینکه همه برنجهای  داخلی که باید به کشورهای خارجی صادر شوند،ازاستان گیلان تایید و صادر می شوند،خاطرنشان کرد: امسال ۱۶۰۰ تن برنج به کشورهای جمهوری آذربایجان،ترکیه،عراق، اتریش،کانادا وآلمان و بقیه به استان های دیگر کشور صادر شد.

مهندس نعمت قاسمی تصریح کرد: اولویت اول کشاورزی گیلان تامین برنج مورد نیاز مردم و هم وطنان است و صادرات برنج این استان برای دیگر کشورها درمرحله بعد قرار دارد.

وی گفت: صادرات برنج ایرانی ارزآوری خوبی برای کشور دارد و ما بنا داریم تا بازارهای هدف بیشتری را در جهان از آن برنج ایرانی کنیم.

مدیر امور بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان افزود: ذائقه بسیاری از مردم کشورهای هدف با برنج ایرانی سازگار شده است و چون این محصول کیفیت و طعم خوبی دارد، هر روز مشتریان بیشتری پیدا می کند.
وی اذعان داشت: اغلب برنج تولیدی گیلان از نوع هاشمی است و برنج های صادر شده از گیلان به دیگر کشورها نیز از همین رقم است.
مهندس نعمت قاسمی خاطرنشان کرد: بسته بندی برنج ایرانی کاملا شکیل و استاندارد است و ما امید داریم تا سال آینده به کشورهای متقاضی برنج دنیا نیز افزوده شود.

کاهش رنج برداشت برنج های خوابیده امسال با «راتون»

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان گفت: برداشت برنج راتون (کشت دوم) در ۹۱ هزار و ۵۰۰ هکتار از شالیزارهای استان پایان یافت.مسعود الماسی در این باره اظهار داشت: امسال کشت و پرورش راتون در ۹۱ هزار و ۵۰۰ هکتار از شالیزارهای گیلان انجام گرفت که شالیکاران حدود ۸۰ هزار تن شلتوک به ارزش اقتصادی یک هزار و ۲۰۰ میلیاد تومان در استان برداشت کردند.
وی اظهار داشت: سال گذشته در ۸۰ هزار هکتار از شالیزارهای استان پرورش راتون انجام گرفت که ۷۶ هزار تن راتون به ارزش اقتصادی ۸۳۶ میلیارد تومان برداشت شده است.

الماسی خاطر نشان کرد: کشت دوم در سایر محصولات شامل پاچ باقلا، باقلا برکت، سبزیجات برگی و غده ای و شبدر در ۳۵ هزار هکتار از شالیزارهای استان انجام گرفته که پیش بینی می شود ۴۰۰ هزار تن محصول به ارزش اقتصادی ۲ هزار میلیارد تومان برداشت شود.

شالیکاران استان گیلان، با پرورش برنج راتون پس از برداشت برنج و نیز کشت و کار محصولات ثانویه در اراضی شالیزاری باعث توسعه کشت دوم و رونق تولید می شود.
وی می گوید ؛در نیمه دوم سال، بسیاری از کشاورزان گیلانی تقریبا بیکارند که با کشت دوم شالیزارها از بیکاری در می آیند و درآمد خوبی هم نصیبشان می شود؛ درآمدی که می تواند هزینه های آماده کردن شالیزارها و کشت و کار برنج را در بهار و تابستان تامین کند.
وی افزود:تقریبا تمامی ارقام کیفی و محلی برنج رایج در استان گیلان از استعداد راتون زایی خوبی برخوردارند. کنترل دام های اهلی به ویژه گاو، گاومیش و گوسفند در زمان پرورش راتون توسط روستاییان ضروری بوده و نیازمند به عزم عمومی است.

شالیکاران گیلانی افزون بر درآمدی که از کشت برنج در هر هکتار به دست می آورند در کشت دوم براساس نوع و ارزش محصول کشت شده به طور متوسط بین هشت تا ۲۰ میلیون تومان درآمد عایدشان می شود.از آنجا که در نیمه دوم سال بارندگی ها در گیلان افزایش می یابد و غالبا شالیزارها دچار آبگرفتگی می شوند با کشت دوم که لازمه آن ایجاد زهکش است، آب ها به بیرون شالیزار هدایت و ضمن جلوگیری از فرسایش خاک از جاری شدن سیل هم جلوگیری می شود.

تغییر کاربری اراضی و هجوم غیربومی ها با عدم حمایت مسئولان از کشاورزان ارتباطی تنگاتنگ دارد!

کشاورز گیلانی در روستای راسته کنار فومن می گوید؛امسال کشاورزان برنج کار ما که خود نیز از این دسته و رسته هستم با هزینه بالا و مشکلات فراوان توانستند حداقل زحمات یک ساله را در میان آب و گل و گرانی جمع کنیم و آسیب از آنچه فکر کنید فراتر است و در این میان تغییر کاربری اراضی و هجوم غیربومی ها با عدم حمایت مسئولان از کشاورزان ارتباطی تنگاتنگ پیدا  کرده و فرهنگ ما نیز در حال فروپاشی است.

وی افزود:محصولاتی چون  برنج، چای، بادام زمینی، زیتون و مرکبات از مهمترین محصولاتی هستند که در استان گیلان بیمه می‌شوند،  برنج یکی از محصولات استراتژیک در بخش کشاورزی به شمار می‌رود و بدون تردید استان گیلان با تولید بیش از ۴۰ درصد برنج کشور به عنوان یکی از دو قطب تولید این محصول در کشور از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

کشاورز فومنی می گوید؛امروزه وجود مخاطرات اقلیمی، آفات و بیماری‌ها باعث شده تا تولید برنج با ریسک فراوان همراه باشد،اگر چه  با توجه به سطح بالای زیر کشت برنج و همچنین تقاضای بیمه شالیزارها، بیمه این محصول از سال‌های دور در دستور کار قرار گرفته اما معمولاً سالیانه به طور متوسط بین ۱۶ تا ۲۰ درصد اراضی شالیزاری توسط ۱۵ تا ۱۸ درصد کشاورزان، بیمه می‌شوند و این رقبت در کشاورزان هر سال پایین تر از سال گذشته است و شاید امسال علارغم خسارت بالا کشاورزان ما از بیمه نیز محروم بودند..

وی می گوید؛امروز به عنوان یک شالیکار گیلانی باید ادعا کنیم که بیمه محصول برنج در کشور روند قابل توجهی ندارد و بر اساس بررسی‌های بیشترین خسارت‌های وارده به شالیزارها ناشی از ورس (خوابیدگی) بوته‌ها در اثر خسارت طوفان و باران‌های مداوم و بی‌موقع تابستان و بی آبی (یا کم آبی) بوده که همه ساله بیش از ۸۰ درصد غرامت‌های پرداختی را به خود اختصاص می‌دهند.

شالیکار فومنی به سیستم حمایتی اصولی به منظور توسعه بیمه اراضی شالیزاری درکشورکه باید به  امری الزامی مبدل شود اشاره می کند و می گوید؛ مکانیسم سیستم بیمه‌ای کشاورزی باید اطمینان بخش و اعتماد ساز بوده و از سرعت عمل مطلوبی در رسیدگی به پرونده‌های خسارت و جبران نظام مند خسارت برخوردار باشد.

پوشش بیمه ای رقبت کشاورزی

پی نوشت/امید است در جهت تحقق برنامه‌ها و رسیدن به پوشش بیمه‌ای ۵۰ درصدی سطوح زیر کشت و خدمات رسانی هر چه بیشتر به جامعه تولیدکنندگان برنج کشور که هنوز راه زیادی در پیش است و موانع و مشکلات متعددی در این مسیر وجود دارند بتوات گامی موثر تر بردارد تا کشاورزان ما رقبت بیشتری برای تولید این محصول استراتژیکی داشته باشند .

اگر دیر بجنبیم همین باقیمانده شالیزارهای شمال که طراوت و زیبایی خاصی به منطقه می‌دهند و محل تولید برنج هستند، و می توانند به عنوان یک برند برای یک ویلا و خانه محسوب شوند(ویلای با دید شالیزار)تبدیل به ویلاهایی می‌شوند که هر ۶ ماه یکبار هم در آن باز نمی‌شود و اینجاست که باید فریاد بلند کرد و شنید طنین ناقوس مرگی را که در شالیزارهای گیلان  به صدا در آمده است.

و ما می مانیم با هزاران افسوس که نتوانستیم شالیزارهای زیبای شمال را برای آیندگان حفظ کنیم.

/زلیخا صفری راسته کنار/کارشناس پژوهشگری علوم اجتماعی