شب هفتم محرم، شبی است که مراسم تاریخی مذهبی علم بندی ماسوله در آن برگزرا میشود.این مراسم تاریخی و مذهبی که قدمتی قریب به هشت قرن دارد بازدید کنندگان زیادی را از جای جا مختلف ایران و جهان به خود جذب میکند.

ماسوله ای هایی نیز که در دیگر مناطق کشور و حتی جهان سکونت دارند همه ساله برای حضور در مراسم علم بندی به زادگاهشان سفر می کنند،عکاسان و خبرنگاران زیادی هم برای ضبط تصاویر و لحظات این مراسم در خاطره ها ساعت ها به انتظار می نشینند تا صحنه های کم نظیر این مراسم را ببینند.

در این شب در اکثر خانه ها برای دادن نذری امام حسین(ع) باز است ماسوله ای ها از عزادارن و عاشقان اهل بیت(ع)با چای دارچین محلی و شیر داغ و کلوچه های محلی مثل اگردک پذیرایی و زیر پای عزادارن گوسفند نذری قربانی میکنند.

در رسم تاریخی علم بندی ماسوله که همه ساله در غروب ششم ماه محرم الحرام برگزار می شود.ابتدای مراسم بنا بر سنت قدیمی، عزادارن در روی بام ها و حیاط مساجد محله ها سنج ها را بهم میزنند و در شیپور شیپیورها میدمند تا اهالی محله ها و عزادارن چهار دسته شهر را دور هم جمع کنند.

نوای شیپور در شیپورها در مراسم علم بندی ماسوله بر بامها طنین انداز شد

با طنین این نواها در کوه ها و کوچه پس کوچه های ماسوله، علاوه بر دسته های چهار محل این شهر، سایر ساکنین شهر و عزادارن از آغاز مراسم خبردار می شوند.

تجمع مردم لحظه به لحظه در طی این مراسم زیاد و زیاد تر میشود ودسته های عزاداری یکی پس از دیگری در کوچه های شهر سینه زنی میکنند و همه باهم نوحه «ای اهل علم میل علمدار نیامد/ میل علمدار کو / حضرت عباس کو/ میل علمدارکو”را سر می دهند و به نوبت و پس از یکدیگر وارد صحن امامزاده عون بن علی جمع می شوند و علم های مساجدشان را که با پارچه هایی به رنگ سبز و مشکی آراسته شده اند را از قدیمی ترین علمدار و بزرگ شهر تحویل می گیرند.

دسته ها به نوبت و اولویت مسجدها که مسجدبر اولین آنهاست،در صحن امامزاده جمع می شوند تا علم از بالکن امامزاده به آنها داده شود. برای نظم به مراسم و رعایت اولویت در سپردن علم به هر هیئت، هیاتی به نام «هیات محترم» وجود دارد که نزدیک مکان اعطای علم حضوردارند. ترتیب سپردن علم ها به دسته ها امری پر اهمیت است و طبق مقررات دقیقی اجرا میشود.در پایان ماه محرم علم های ۴ محله ماسوله به امامزاده برگردانده می شود.

علت دیگر ویژه بودن مراسم علم بندی در ماسوله، ارزش و اولویت اقوم در اجرای آن است. علمدارها و کسانی که علم را به مسجد منتقل میکنند خانواده های قدیمی و سرشناس شهر هستند که بدین نحو موقعیت و اعتبار خود را قوام می بخشند.

رسم آیینی علم بندی ماسوله نیز مانند خود این شهر کم نظیر و حتی بی نظیر است.یکی از وجه تمایز و بی نظیری، شکل عمودی میل علم است. برخی بر این باورند که اصل علم در آغاز اسلام به این شکل بوده است. و عده دیگر می گویند به خاطر شکل معماری و طبقاتی بودن بام های خانه ها علم به این شکل طراحی شده است. علم های افقی که در شهرهای دیگر ایران رواج دارد در این شهر با وجود پلکان ها و بام های شهر و کوهستانی بودن منطقه قابل حمل نیستند.

علم بندان در ماسوله منحصر به فرد است

تاریخ و سابقه مراسم علم بندی ماسوله مانند خود شهرک تاریخی ماسوله جای در دل تاریخ چندین هزارساله ایران دارد.

بعضی میگویند علم بندی در دوره صفویه آغاز شده است و علم هایی که متعلق به محله های «مسجدبر، خانه بر، اسدمحله، کَشَسَر» بودند، در کل سال تا روز هفتم محرم، در مسجد های همان محله ها نگهداری می شدند.

این شهرکه در نوبت ثبت جهانی میباشد در شماره ۱۰۹۰ فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده‌است.

ماسوله در جنوب غربی استان گیلان در بخش سردارجنگل فومن،۶۰ کیلومتری شهر رشت و ۳۶ کیلومتری شهر فومن و ۲۰ کیلومتری شهر ماکلوان قرار دارد که همه ساله پذیرای حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار گردشگر است.

عکس/زلیخا صفری