برخی از کارشناسان حوزه اکسپو معتقدند، برای رسیدن به اکسپو موفق نیاز به یک روایت شفاف است. شما فکر می‌‌کنید مناطق آزاد با چه روایتی باید در اکسپو حضور داشته باشد تا بتواند به موفقیت حداکثری برسد؟

اکسپو یک فرصت خوب برای فعالان اقتصادی و سازمان‌های متولی کشور است که ظرفیت‌‌های صادراتی را معرفی کنند. امسال دومین سالی است که مناطق آزاد در رویداد اکسپو حضور همه‌جانبه خواهد داشت. در رویداد امسال، ظرفیت‌‌های صادراتی مناطق را نشان خواهیم داد و خود شرکت‌ها در کنار سازمان‌های مناطق آزاد و ویژه، که متولی امر هستند، حضور پیدا می‌کنند و محصولاتشان را عرضه خواهند کرد. من فکر می‌‌کنم مهم‌ترین پیامی که این نمایشگاه‌‌ برای فعالان اقتصادی دارد، این است که محصول ایرانی قیمت و کیفیت رقابت‌‌پذیر دارد، و باید به این باور برسد چرا که این یک واقعیت است. اقتصاد ما یکی از اقتصادهای قوی آسیاست و محصولات ساخت ایران از نظر قیمت و کیفیت بسیار خوب ارزیابی می‌‌شوند. ما از نظر کیفیت تولید در دو سه دهه اخیر به دلیل پیشرفت در فناوری و روش‌های تولید بسیار ارتقا یافته‌‌ایم. قیمت تمام شده محصولاتمان نیز از دیگر کشورها پایین‌تر است و مزیت نسبی داریم. ماشین‌‌آلات و روش‌هایی که استفاده می‌‌کنیم، موجب می‌شود کیفیت‌‌ کالاهای داخلی بالا باشد. اما متاسفانه کمتر توانسته‌‌ایم این روایت قیمت و کیفیت رقابت‌‌پذیر جهانی را مخابره کنیم. این نمایشگاه فرصت خوبی برای ارائه‌ این ظرفیت است. ما از مناطق آزاد و ویژه، صادرکننده‌‌های نمونه را به نمایندگی برای حضور در نمایشگاه انتخاب کردیم، چرا که این دغدغه را داشتیم که محصولی که با کیفیت بالا و قیمت پایین تولید می‌کنند را ارائه دهند. طبیعتا در مناطق آزاد و ویژه این داعیه را خواهیم داشت که در امر صادرات، حتی از کشور تولیدکننده موفق‌‌تر هستیم. به دلیل اینکه این مناطق، بین‌المللی تعریف شده‌‌اند و صادرات یکی از پنج ماموریت اصلی این مناطق است و نظامات اقتصادی این مناطق نیز به همین منظور شکل گرفته است؛ معافیت‌‌های مالیاتی و گمرکی در این مناطق وجود دارد. علاوه بر مزیت‌‌های سرزمینی که در حوزه اقتصاد داریم، این امر باعث می‌شود محصولات ارزان‌‌تر باشند و حضور سرمایه‌گذار خارجی و انتقال فناوری که به تبع آن اتفاق افتاده است راحت‌‌تر باشد. ما با این رویکرد در نمایشگاه شرکت خواهیم کرد.

در اکسپو ۲۰۲۳ شما اعلام کرده بودید ۳۷۰ پروژه و بسته سرمایه‌گذاری به ارزش ۵ میلیارد یورو به صورت رسمی در نمایشگاه معرفی خواهد شد. بفرمایید آن پروژه چقدر عملی شده و چه میزان از این ۵ میلیارد یورو محقق شده است؟

سال گذشته در ۴ نوبت بسته‌‌های سرمایه‌گذاری را معرفی کردیم، که نخستین نوبت، اردیبهشت سال گذشته در اکسپو ۲۰۲۳ بود که ۳۷۰ پروژه را به ارزش ۵ میلیارد یورو معرفی کردیم. مجموع این چهار دوره‌‌ای که پروژه‌‌‌‌ها و بسته‌‌های سرمایه‌گذاری را معرفی کردیم، بیش از ۱۰۰۰ بسته‌ سرمایه‌گذاری آماده شد و ارزش آن به لحاظ ریالی، بیش از ۹۰۰‌هزار میلیارد تومان یا معادل ۲۰ میلیارد یورو بوده است. این وعده‌‌ای بود که از ابتدای سال ما مطرح کردیم و خوشبختانه تا پایان سال محقق شد. بسته‌‌های سرمایه‌گذاری را در ۱۲ رویداد داخلی و خارجی عرضه کردیم که یکی از آنها همین رویداد ۲۰۲۳ اکسپو بود. در نمایشگاه‌‌های دیگری نیز که در باقی کشورها مانند چین، روسیه، ارمنستان، ترکیه و باقی کشورها برگزار می‌‌شد حضور یافتیم و فعالیت تبلیغاتی انجام دادیم. در نتیجه‌ این فعالیت‌‌های تبلیغاتی، مجموعا مقدار تقاضای سرمایه‌گذاری که از تمام این رویدادها جذب کرده بودیم، حدود ۸۸۰‌هزار میلیارد تومان برآورد شد.
جزئیات بیشتری از این بسته‌ها را می‌فرمایید؟ چقدر تقاضا داشتید و چقدر مشتری جذب شد؟

اگر بخواهم به طور جزئی به موضوع بپردازم باید بگویم، حدود ۲۵۰۰ تقاضای سرمایه‌گذاری برای ما رسید که تقریبا ۲۰‌درصد بسته‌‌های ما از آن ۲۰۰۰ بسته، یعنی حدود ۲۰۰ بسته مشتری پیدا کرد و باقی سرمایه‌گذاری‌‌هایی که صورت گرفت، درخواست‌‌‌‌هایی بود که خود سرمایه‌گذار داشت. در واقع ما دست سرمایه‌گذار را نبستیم که حتما از بین بسته‌‌های مشخص شده سرمایه‌گذاری کند، بلکه بسته‌‌هایی را که مطالعات امکان‌‌سنجی اولیه آنها انجام شده بود ارائه کردیم. زمین موردنیاز این بسته‌‌ها انتخاب شده بود و مجوز کار به صورت بی‌‌نام صادر شده و داخل سایت قرار گرفته بود. اما خود سرمایه‌گذار نیز می‌توانست پروژه‌‌های دیگری پیشنهاد دهد. بنابراین بیش از ۲۰۰ بسته آماده مشتری پیدا کرد و به نوعی کارشان را شروع کردند و در مراحل مختلف هستند. بقیه نیز پروژه‌‌های خودشان بوده است. ما امسال نیز این برنامه را داریم، یعنی علاوه بر ۱۰۰۰ بسته‌‌ای که سال گذشته ارائه شده بود، بسته‌‌هایی آماده شده است که در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۴ عرضه کنیم.

ارزش یورویی بسته‌‌هایی که در اکسپو ۲۰۲۴ عرضه خواهد شد ‌‌چقدر است؟

چون به تازگی مناطق بارگزاری کرده‌‌اند یا در مرحله بارگزاری هستند ما هنوز آمار دقیقی از جمع این مبالغ نداریم و تا قبل از نمایشگاه مشخص خواهد شد. پیش‌بینی من بیش از ۲۰۰ بسته جدید است که در نمایشگاه آنها را رونمایی می‌‌کنیم و اطلاعات تکمیلی را بیان می‌‌کنیم.

 فعالان اقتصادی با تجربه‌‌ای که از اکسپوهای جهانی دارند معتقدند اکسپو فرصت بسیار خوبی برای گسترش صادرات غیرنفتی است. مناطق آزاد در بخش صادرات غیرنفتی چه وضعیتی دارد؟ شما شرایط را مطلوب می‌‌دانید یا معتقدید نیاز به توجه بیشتر است؟

ما وضعیت را مثبت می‌‌دانیم ولیکن ایده‌‌آل نه، فاصله ما تا آنچه باید باشد فاصله‌ زیادی‌‌ است. تمام صادراتی که از مناطق آزاد شکل می‌گیرد مربوط به صادرات غیرنفتی است؛ چرا که در مناطق آزاد اصلا صادرات نفتی نداریم. در مجموع ما ۴۸ منطقه آزاد و ویژه داریم، که از این رقم، ۱۸ منطقه آزاد است که تعدادی از آنها در حال راه‌‌اندازی هستند و ۳۰ منطقه ویژه هم داریم که فعال هستند. مناطق ویژه ما قابلیت صادراتی بسیار بالایی دارند و ما فکر می‌‌کنیم ظرفیت صادراتی‌‌ای که داریم بسیار بیشتر از این‌‌هاست. طبق برنامه‌‌ریزی صادراتی که داشتیم، هدف‌‌گذاری و برنامه‌‌ریزی شده است تا رسیدن به پایان برنامه هفتم، ارزش صادرات کشور را به دو برابر عددی که امروز هست برسانیم؛ یعنی از ۱۸ میلیارد یورویی که در حال حاضر است، حداقل به ۳۶ میلیارد یورو برسیم، زیرا ظرفیت محقق کردن این هدف را داریم. سال ۱۴۰۲ جهشی را در سرمایه‌گذاری تجربه کردیم و شاخص‌‌های سرمایه‌گذاری بین ۳ تا ۴ برابر شد و همچنین میزان تقاضای سرمایه‌گذاری ۴ برابری اتفاق افتاد. طرح‌‌هایی که آغاز شدند، احداثی ۳٫۵ برابری ایجاد کردند. امیدواریم در سال‌جاری نیز با همین روند پیش برویم.

طرح‌هایی که در حال اجرا و احداث هستند، صادرات‌محورند؟ آیا در صادرات کشور می‌توانند موثر باشند؟

تعداد زیادی از این طرح‌‌ها محصول صادراتی تولید می‌کنند. در نتیجه با اجرای طرح‌‌هایی که سال گذشته شروع شد و امسال نیز کلید خواهد خورد، انتظار داریم شاهد جهش مجددی در عرصه‌ صادرات باشیم. ما تولیدکنندگان و شرکت‌های مستقر در مناطق آزاد و ویژه را تشویق و حمایت می‌‌کنیم، که محصولاتشان را صادر کنند. همچنین مشوق‌‌هایی قرار دادیم برای شرکت‌های مدیریت صادرات، برای استقرار در مناطق آزاد و ویژه که هم محصولات این مناطق را صادر کنند و هم محصولات سرزمین اصلی را از طریق مناطق آزاد و ویژه افزایش دهند. یکی از شاخص‌‌های ارزیابی جدی‌‌ای را که برای مدیران مناطق آزاد و ویژه در نظر گرفته‌‌ایم، شاخص رشد صادرات است. در سال‌های قبل مدیران ما بیشتر دغدغه‌ گذراندن امور جاری سازمانشان را داشتند؛ ولی از سال ۱۴۰۲، از نظر ما مدیرعامل‌‌هایی در مناطق آزاد و ویژه، برتر هستند که در سرمایه‌گذاری و صادرات سرآمد باشند. این شاخص انگیزه‌‌ای در همکاران ما ایجاد می‌کند که خودشان وارد عمل شده و کمک کنند تا محصول تولیدکنندگان افزایش بیاید، تا بتوانند صادرات را انجام دهند. همچنین در این راستا، در بودجه ۱۴۰۳ مناطق شاهد هستیم که مشوق‌‌های صادراتی برای شرکت‌های مستقر در این مناطق در نظر گرفته شده است. مجموع این برنامه‌‌ها منجر به جهش اقتصادی در امسال و سال‌های آینده خواهد شد.

مناطق آزاد برای بهتر برگزار شدن اکسپو در سال‌های آینده، چه پیشنهادهایی را می‌تواند به دولت بدهد؟

مهم‌ترین پیشنهادی که داریم این است که در سطح بین‌المللی اطلاع‌‌رسانی قوی‌‌تری انجام شود. من خوشحالم که امسال رسانه‌‌ها به صورت فعال‌‌تر، رویداد اکسپو را پوشش می‌دهند؛ ما باید هم رسانه‌‌های داخلی و هم رسانه‌‌های خارجی را فعال‌‌تر کنیم، و همچنین رایزن‌‌های بازرگانی جمهوری اسلامی، مسوولان اقتصادی سفارتخانه‌‌ها و حتی سفرای ما که در حدود ۱۸۰ کشور حضور دارند، فعال باشند و این رویداد مهم را اطلاع‌‌رسانی کنند. از نظر من این مهم‌ترین رویداد اقتصادی کشور است، زیرا همان‌طور که گفتم کشور ما از نظر کمیت، کیفیت و قیمت، شرایط بسیار خوبی برای صادرات دارد. اگر برای شما سوال است که با چنین توصیفی چرا حجم صادرات ما کم است، پاسخ این خواهد بود که ما در سطح بین‌المللی اطلاع‌‌رسانی خوبی نکردیم، و تجار، واردکنندگان و فعالان اقتصادی جهان در جریان ظرفیت‌‌های صادراتی و محصولات ایران نیستند. مشکل دوم این است که تولیدکنندگان ما دانش و مهارت صادرات را ندارند و این مسوولیت دستگاه‌‌های متولی است که این مهارت و توانمندی را ایجاد کنند. ما در مناطق آزاد و ویژه، خودمان این کار را انجام می‌‌دهیم. اکسپوهایی که هر ساله برگزار می‌‌شوند، زمینه را فراهم می‌کنند که این دو اتفاق تقویت بشود