اختصاصی صفیرگیلان/مشکلات دامداران گیلانی در مناطق ییلاقی و در خط مرزی سیاسی نامشخش بین استانی ما را بر این داشت تا سری بزنیم به یکی از مناطق بکر و دیدنی شهرستان فومن و مشکلات دامداران منطقه را از نزدیک دیده و روایت کنیم.

گیلان چون گنجینه ای از زیبایی ها و چون منظومه ای از عناصر شگفت انگیز با درختان سبز سر به فلک کشیده ، کوه های بلند ، رودخانه های پر آب ، چشمه های زلال ، پرندگان خوش آواز ، دریای پر خروش و آسمان ابی اش در پیشانی ایران چون تاجی می  درخشد. استان گیلان با وجود وسعت نه چندان بزرگ نسبت به سایر استان های ایران در گوشه گوشه خود نقاط بکر و جالب توجه بسیار زیادی دارد که شمردن آن ها گاه بسیار سخت می شود.

ییلاق آندره از ییلاقات زیبای بخش سردار جنگل فومن و در فاصله ۵ کیلومتری ماسوله و در مرز بین گیلان و زنجان و در مسیر جاده ماسوله به خلخال قرار دارد که می توان از آن به عنوان بهشت گم شده دیگر در گیلان و شهرستان فومن نام برد.

ییلاق آندره از ییلاقات زیبای بخش سردار جنگل فومن با طبیعت زیبا، چشم‌اندازهای دیدنی و آرامش وصف‌نشدنی، مقصدی عالی برای گردشگران به‌خصوص علاقمندان به طبیعت‌گردی ساخته و آن را در زمره جالب‌ترین جاهای دیدنی فومن قرار داده است و البته دامداران منطقه  از این موهبت الهی بی نصیب نبوده و در فصل گرم سال به منطقه برای چرا دام کوچ می کنند .

در مسیر جاده ماسوله به خلخال به نقطه ای می رسی که  که یک طرف به استان  زنجان و طرف دیگه استان اردبیل وصل می شود و این یک خط مرزی بین استانی است که در دل کوهها به هم وصل شده اند.

گفتنی است که دامداران ما در ییلاقات ماسوله و این طرف کوه و دامداران آنها آن طرف کوه اسکان دارند و دامداران ما یک جاده کفی زدند وجاده شیبی دارد تا جایی که دامداران خلخال در دل این دره اسکان دارند و در این میان دام  دامداران ما با شیب پایین به پایین دره حرکت کرده و وارد حیاط آنها می شود و  آنها نمی پذیرند که دام به طرف پایین حرکت دارد و لذا با گزارشات خود مشکل برای دامداران ما ایجاد کرده  والبته خود این دامداران ما هم زیاد تمایل ندارند که به این موضوع ورود کنند.

****

پیگیر مشکلات مرز سیاسی بین زنجان و گیلان و خلخال هستیم

با دیدن این فضا می توان گفت: که تنها راهکار حل شدن مشکل دامداران مشخص شدن مرز سیاسی بین دو استان بوده و با این راهکار بسیاری از مشکلات  محدوده مرز سیاسی رفع خواهد شد .

در این خصوص  فکور فرماندار شهرستان فومن  گفت: ما با برگزاری جلساتی با حضور اعضای شورای تامین دو استان و فرمانداران و معاون سیاسی استانداری مشکلات مرز سیاسی بین زنجان و گیلان و خلخال را بررسی و  در حال پیگیری هستیم.

فرماندار فومن مشکل دامداران گیلانی و فومنی را با دامداران خلخال یک اختلاف طولانی مدت خواند و گفت: ما در جلسات علاوه بر اینکه از مشکلات مرز سیاسی  گفتیم از صدور مجوز دامداران گیلانی  در استان همسایه نیز گله مند هستیم زیرا دامدار ما اصالت گیلانی دارد ولی مجوز از زنجان صادر شده که این باید رفع شود و دامدار ما خود را گیلانی بشناسد.

وی مشکلات بخش منابع طبیعی، را در این حوزه بسیار اثر گذار خواند و گفت:  لزوم افزایش هماهنگی ها به منظور انجام رفع امور حریم و محدوده اراضی، خواستار تسریع در امور اداری و فرآیند صدور مرز ساسی شد و اظهار امیدواری کرد که ضمن تسریع در بحث تبادل ها، مساله استعلام ها  به نفع دو استان ختم به خیر شود.

فرماندار شهرستان با اشاره به مشکلات عدیده دامداران در اراضی ییلاقی آندره، خواستار رسیدگی قانونی و حفاظت از منافع و حقوق قانونی استان و دامداران محلی گیلانی در برابر مشکلات ایجاد شده از سوی عوامل خارج از استان شد.

****

ارتباط دامداران روستایی و عشایری با منابع طبیعی

یک کارشناس حوزه مسائل منابع طبیعی در گفتگو با این رسانه گفت:جنگل‌ها از دیر باز محل زندگی روستاییان و جنگل نشینانی بوده که زندگی معیشتی خود را از جنگل تأمین می‌کرده‌اند.

وی افزود:جنگل به‌عنوان چراگاه دام، پشتیبان تولید دامداری، عرصه‌ای برای تأمین زمین و تولید کشاورزی و محل تهیه مواد لازم برای ساخت و ساز خانه‌های روستاییان بوده است. از طرفی، پس از ملی‌شدن جنگل‌ها و مراتع در سال ۱۳۴۱، قانون ملی‌شدن تمامی عرصه و اعیان، جنگل‌ها را در اختیار دولت قرار داده است و قانون اساسی جمهوری اسلامی بر آن صحه گذاشته است تا بر اساس مصالح عامه استفاده  شود.

این کارشناس مسائل منابع طبیعی گفت:با توجه به طبیعت کشور (کوهستا‌ن‌ها، کوهپایه‌ها و دشت‌ها) و جنگل‌های وسیع و مراتع سرسبز، دامداری از گذشته تا کنون قابلیت بالایی در کل کشور داشته و نقش عمده‌ای از نظر درآمد و اشتغال برای عشایر و روستاییان دارد.

 وی تصریح کرد؛وجود عوامل طبیعی کوه، کوهپایه و دشت و تنوع اقلیمی و گرایش خاص مردم سبب گردیده است که دامداری به شیوه ییلاق و قشلاق و یا نگهداری در روستاها به روش سنتی متداول باشد.

 کارشناس منابع طبیعی افزود:در این نظام چراگاه‌های متعلق به هر ناحیه‌، مشخص و معین است و کسانی که عرفاً و قانوناً دارای حق چرا هستند می‌توانند از مراتع سنتی خود استفاده کنند.

وی اظهار نمود:عرف معمول در دامداری سنتی بر این است که مرتع مشاع بوده ولی دام دارای مالکیت خصوصی است. مراتع ثبت شده یا نشده عرفاً به افراد و طوایف و گروه‌های معین تعلق دارند که می‌توانند از آن استفاده کنند. دامداران‌سنتی بر اساس زمان معینی دام خود را در حوزه‌های طبیعی و جغرافیایی نگهداری می‌کنند.

وی تاکید کرد؛از طرفی، روستاییان و دامداران (اعم از دامداران یکجانشین و کوچ نشین) به دلیل شیوه زندگی و نوع معیشت خود، بهره برداران اصلی و مستقیم منابع طبیعی (مانند اراضی، آب، خاک، جنگل و مرتع) محسوب می‌شوند .

ایشان استمرار دامداری سنتی و شیوه بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی اعم از منابع جنگلی و مرتعی در زمان حال، را از جمله مسایل بسیار مهم در رابطه میان دام و دامداری و منابع‌طبیعی خواند که دارای ریشه های فرهنگی و اجتماعی بسیار نابسامانی می باشند.

 وی افزود:برای کاهش مشکلات حوزه دامپروری و توسعه پرورش گوسفند و بز در گیلان در وهله باید هماهنگی و همگرایی ارگان‌های اجرایی از جمله جهاد کشاورزی، عشایری، دامپزشکی، شرکت‌های تعاونی‌ و سازمان‌های مردم نهاد بیشتر شود که متاسفانه اینگونه نیست.

دامداران عشایری و روستایی باید مورد حمایت قرار گیرند

****

دامداری کهنسال فومنی در حالی که تعداد زیادی کاغذ در دست داشت و منتظر بود تا بتواند داخل فرمانداری شود در گفتگویی  از بی توجهی ها گله مندی نمود و گفت: نامناسب بودن وضعیت مراتع استان از حیث علوفه، و نبود علوفه در مراتع به سبب خشکسالی از یک طرف و بالا رفتن قیمت نهاده‌های مورد نیاز (علوفه، جو و کنسانتره) هزینه نگهداری دام را افزایش داده است.

وی افزود: در شرایط فعلی نگهداری دام برای دامداران منطقه مقرون به صرفه نیست و درصورت استمرار خشکسالی و روند صعودی قیمت نهاده‌های مورد نیاز دامداران، چیزی  از هزاران راس دام سبک  برای سال آینده باقی نخواهد ماند.

وی اضافه کرد: در شرایط فعلی که تنها دغدغه دامدار سیرکردن شکم دام است، افزایش تولید و بهره‌وری دام با استقبال مواجه نخواهد شد زیرا با شکم گرسنه دام زنده نمی ماند و رقبت برای دامدار هم از بین می رود.

وی با ابراز تاسف از بی توجهی به خواسته دامداران بخش سردار جنگل فومن و ییلاقات آندره گفت: من دامدار نباید بخاطر بی تدبیری مسئولان و بی توجهی آنها امروز پشت درب فرمانداری شهرستان باشم بلکه من باید داس به دست دنبال گوسفندانم در چراگاه و در کلبه ییلاقی باشم.

دامدار فومنی گفت: چگونه می شود که دامدار خلخال از حمایت ویژه فرماندار و استاندار و دادستانی برخوردار است و این جریمه ای که در دستم است را با قانون به دست من می گذارد و در واقع مرا نقره داغ میکند ولی من دامدار از این حمایت بی نصیب هستم.

وی گفت: گوسفند در دل مرتع و کوه که قابل کنترل نیست و گاهی به پایین دست می رود و اگر مرز سیاسی دو استان مشخص باشد ما حداقل از منابع طبیعی خواستار می شدیم که دیوار فنس بر مرز کشیده شود و ما چنین جریمه نشویم.

وی ضمن تشکر از رئیس اسبق منابع طبیعی فومن  گفت: این کار یک کاری است که باید کشوری ورود کنند و اجرایی شود و حد مرز مشخص شود وگرنه ما دامداران منطقه باید  منتظر جریمه میلونی زنجانی ها باشیم و این رقبت دامدادری را از فرزندانمان که ادامه دهنده صنعت پدران هستند می گیرد و این میراث نابود می شود

 ****

مشکلات دامداران اندره  را با تشکیل پرونده نمی‌توانیم حل کنیم

در گفتگو با برخی مدیران و مسئولان در سطح استان گیلان دریافتیم که سال‌های سال است بین دامداران گیلان و استان اردبیل به ویژه خلخال در برخی مناطق اختلافاتی بر سر مراتع و چراگاه وجود داشته و دارد و این اختلافات در پاسخی  به سوالی که  از مسئولان  داشتیم دریافتم دو منبع دارد.

یک منبع اختلافات ناشی از مسائل  مرز سیاسی دو تا استان و یا شهر خلخال و فومن است و دیگری بحث سازمانی خود سازمان جنگل‌ها و مراتع است.

شرایط منطقه به گونه‌ای شیب مانند است که آبریز و یا سر ریزی که صورت می گیرد برای خلخال است و قالب دام کنترل نداره و به سمت شیب می رود و وقتی از شیب پایین می رود می شود  محدوده خلخال و دامداران خلخال در دل این دره اسکان  کردند و  در واقع دامداران فصلی هستند.

گفتنی است به محض اینکه دام مردم منطقه گیلان و فومن به پایین می رو دامداران سری گزارش می کنند و لی دام آنها هیچ موقع بالا نمی یاد که ما بتوانیم این موضوع را در شرایط متعادل و یا عادی ببینیم و اختلافات کاهش پیدا کند و ما علیه آنها پرونده نداریم.

البته طبق نظر کارشناسان باید گفت:اینکه ما پرونده تشکیل بدم و آنها پرونده تشکیل بدهند  که مشکل حل نمی شود و باید مشکل اساسی حل شود.

امروز دامداران منطقه تمایل دارند که این موضوع  الان حل شود و شاید توان تجزیه و تحلیل این موضوع  را ندارند که باید مشکل اساسی  حل شود

باید بگویم که تلاش داریم تابا تهیه این گزارش  و  مکاتبات از فرمانداری شهرستان ایجاد حساسیت و  از طرف نماینده و بعد سازمان را نسبت به موضوع حساس کنیم تا پیگیری ها سریعتر انجام و به نتیجه برسد..

مسئولان هر چند معتقدند که مکاتبات از ناحیه اداره کل با سازمان مراتع و جنگل انجام گرفته شد و چون پروانه چراها حذف و کتابچه طرح ممیزی نوشته شد و بر اساس این کتابچه دامداری آنها هم برای ما نامه زدند و هم برای استان اردبیل ،ما نامه زدیم و سازمان امروز کتابچه طرح ممیزی آنها را در  حال باطل کردن است و توقف زده تا تایید نشود.

امروز مرز سیاسی یک مشکل است و شاید دلیل آن خدماتی است که شخص یا  منطقه و روستا از آن مجموعه گرفته و نتونسته از این منطقه بگیرد وابستگی را زیاد و فکر می کند برای آن منطقه است.

برخی ازدامداران درگذشته چون دامداران گیلان بودند پروانه آنها از گیلان صادر است ولی قومی و قبیله ای خود را خلخالی می دانند و  امروز قبول نمی کنند که خود را گیلانی بدانند و این نیز یک مشکل است.

باید گفت: تا زمانی که مرز سیاسی مشخص نشود  و با فضای فرافکنی که امروز هست بحث از بحث تحلیل خارج نشود  ومسئولان فنی در جلسات صحبت کنند بلکه باید کلی صحبت کنند در حالی که این راهکار نیست و باید مسئولان کشوری و دو استان ورود داشته باشند.

البته در جلسه ای در فرمانداری فومن مقرر شد تا فرمانداری فومن  با صحبتی که فرماندار با مسئول سیاسی استانداری داشتند طبق تقسیمات سیاسی محدوده مرز سیاسی گیلان و اردبیل مشخص شود  و بعد از مشخص شدن منابع طبیعی شهرستان بتواند  حصارکشی فانسی را حداقل ایجاد  تا دام ما به منطقه آنها نرود.

البته طبق برخی گزارشات مسئولان شهرستان به ویژه  دادستان فومن با دادستان خلخال  صحبت و احکام قضایی ۱۰۰ و ۲۰۰ میلیونی که برای دامدار فومنی صادر شده قرار اجرایی نشود تا تعیین تکلیف شود.

گفتنی است طبق شواهد عینی دامداران امروز نمی توانند نیرو بزارند که مواظب دامها باشند تا آن طرف نرود و این نیاز نگاه ویژه مسئولان و عدم وجود مرز سیاسی است که این اختلاف با مشخص شدن مرز سیاسی رفع خواهد شد.

امروز اگر چه  قوانین ما در کشور و در گیلان و  اربیل(خلخال) یکی است ولی مجری اینجا گیلان و آنجا استان اردبیل است و هرکه قوانین خود را دارد و شاید منابع طبیعی شهرستان  نمی توناند دخل و تصرف در قانون  داشته باشد.

برای موضوع آندره هم  طبق نقطه نظرات مطرح شده از جانب مسئولان و دامدار مشکل نداشتن سند مرز سیاسی است  که در شهرستان با حضور فرماندار از مدیران استان مانند جهاد و  ثبت  و منابع طبیعی جلسه تخصصی برای دامداران آندره گذاشته و ثبت قبول کرد که آنها سند دارند و ما هم سند داریم و باید مرز مشخص شود.

امروز مرز سیاسی در شهرستان یک چالش بزرگ است زیرا  در حوزه سسار و تیمور کوه همین موضوع و مشکل وجود دارد و  در روستای پیرمومن سرا شهرستان فومن با شفت این مشکل مرزی است.

گفتنی است در برخی عرصه ها و املاک سند ،محل زندگی،منابع طبیعی، آب و گاز در این شهرستان است  ولی سند صادر شده صومعه سرا و ثبت صومعه سرا است و اینها همه ایجاد مشکل می کنند.

از بین رفتن زنجیره تولید در سایه جریمه دامدار

پی نوشت//با ادامه این روند و جریمه دامداران زنجیره تولید در بخش کشاورزی شهرستان از بین می‌رود، قیمت گوشت افزایش می یابد و بستر واردات و نابودی دامدار فراهم می‌شود.

به دلیل مشکلات اقتصادی سال‌های اخیر، بخصوص تحریم‌ اقتصادی و از طرف دیگر خشکسالی شدید، پرورش گوسفند و بز در بیشتر نقاط ایران از جمله گیلان در شرایط بسیار بحرانی قرار گرفته و اگر در اسرع وقت متولیان امر اقدامات حمایتی لازم را انجام ندهند هزاران شغل مولد بخش دامپروری در خطر نابودی دائمی و غیر قابل برگشت قرار می‌گیرند.

تامین معاش خانوارهای دامدار متکی بر دامداری است و ۷۵درصد درآمد شان از دام است. ارزش اقتصادی تولیدات دامی این قشر در کشور سالانه چندین هزار میلیارد تومان است. تولید گوشت قرمز، شیر، روغن حیوانی، کشک، پشم، ماست، پنیر و کره فراورده‌های دامی عشایر است که هر کدام به‌طور مجزا درآمدزایی خوبی برای دامدار به همراه دارد.

پس حمایت دامداران  به ویژه دامداران اندره را در اولویت بگذاریم تا شاید گامی محکم در اقتصاد مقاومتی کشور برداشته باشیم.

« این گزارش بر اساس گفتگو با مدیران استان ، دامداران زحمت کش منطقه ، نمایندگان دولت در شهرستان و کارشناسان به رشته تحریر درآمده است»