این کتاب با همکاری و ویراستاری دکتر «علی رفیعی جیردهی» انجام گرفته است و در واقع حاصل یادداشت‌های دکتر شاهپور آلیانی به ایشان بوده است.

کتاب از چهار بخش تشکیل شده و بخش اول و دوم آن از اهمیت زیادی برخوردار است. مولف در بخش اول شرحی از تحولات سیاسی و وقایع عصر جنگل و رویدادهای مهم آن ارایه می‌دهد و در بخش دوم به معرفی شخصیت‌ها و چهره‌های آلیانی و ماسوله‌ای که به نوعی با میرزا همکاری داشتند، می‌پردازد. در بخش سوم، جنبش جنگل و رویدادهای آن از نگاه آثار تاریخی این دوره مورد ارزیابی قرار می گیرد و در فصل چهارم، تصاویری از آلیانی ها و سران جنبش جنگل منتشر شده است.

مولف کتاب با آن که به روایت خود از نزدیک شاهد وقایع جنگل نبوده است، اما گزارش‌های وی از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا یادداشت‌های وی تماما از افرادی تهیه شده است که مستقیما با مبارزین جنگل همکاری داشته‌اند. یکی از این افراد، مادر نگارنده است که دختر حسن خان آلیانی بود. او یکی از شاهدان عینی بود که مشکلات جنگلیان را کاملا درک کرده بود؛ چرا که مرکز جنبش جنگل در غرب گیلان و در منزل معین الرعایا بود، جایی که راوی یادداشت‌های این کتاب، در آن زندگی می‌کرد.

حسن خان آلیانی جزو یکی از نخستین شخصیت‌های سیاسی بود که به جنبش جنگل پیوست و حمایت وی و طرفدارانش نقش مهمی در پیروزی‌های نخستین جنبش جنگل داشت.

تالیف این اثر می‌تواند نقش مهمی در تجزیه و تحلیل این جریان به محققان ارایه دهد زیرا نخستین پایگاه جنگلی‌ها برای قیام، تولم و مناطق اطراف آن بود و مردم این منطقه کمک های زیادی در اختیار میرزا قرار دادند، در حالی که پیش از این تالیف، چهره و کارکرد بسیاری از نام‌آوران فومن، آلیان و ماسوله گمنام مانده بود.

با وجود اهمیتی که این کتاب در بازشناسی نقش آلیانی‌ها در جنبش جنگل دارد، اما متن از پیوستگی تاریخی برخوردار نیست و در برخی موارد نیز مولف به جهت تکیه بر روایت‌های شفاهی و استفاده اندک از اسناد، گزارش‌های متناقض و اشتباه تاریخی از وقایع جنگل ارایه می‌دهد. این امر ممکن است از اختلاف نظر راویان ناشی شده باشد. کتاب «نهضت جنگل و معین الرعایا»، نخستین بار در سال ۱۳۷۵ توسط انتشارات میشا در تهران منتشر شد.