اختصاصی/صفیر گیلان؛آینه‌ای که زیبایی‌ها را منعکس می‌کند اما پشت پرده خبر دیگری است،اگر گوشه پرده را کنار بزنیم، آن سوی چهره  کشاوری و رنج و برنج پیداست. دردهای پنهان، پشت صورتی که گاه با سیلی سرخ نگه داشته می‌شود، و گاهی با گل و آب شالیزار مرد و زن زحمت کش را به دلقک شبیه ساخته و شاید با دیدنشان خنده هم به روی لب جاری شود.

دو سوی رودخانه  های سنتی و اما خشک و بی جان را درختان و بوته‌های انبوه گرفته‌اند؛ و در لابلای این بوته زباله ها نیز خودنمایی می کنند که در سال گذشته با جاری شدن آب میهمان نهر کشاورزی هستند>

کشاورزان منطقه در نهرها با یک همت همگانی مشغول کارند بیل و داس و چوب بلند گاهی به بوته می خورند و گاهی به دست کشاورز هوا گرم و شرجی است. قرار است این نهرها آب را به روستاهای پایین دست انتقال دهد؛ آب شالیزاری. مشکلی که روستاهای گیلان با آن درگیر هستند. گیلان و مشکل آب؟! شاید برای شما هم همین قدر عجیب باشد. پرباران‌ترین استان کشور و کم آبی! مشکل گیلان، تنها کم آبی نیست، مشکل گیلانی عدم مدیریت آب است ،آبی که به فراوانی از آسمان و کوه جاری است.آما مدیریت این آب هنوز نتوانسته به جایگاه خود برسد،زیرا مدیران ما یا نمی خواهند یا به نفع آنها نیست و یا سیاستی دیگر پشت پرده های مشکی است تا پتانسیل و ظرفیت های گیلان مانندبرنج به سان  پیله ابریشم،باغات سبز چای،جنگل هیرکانی و دریاها  و … به دست نابودی سپرده شود و افسوس و افسوس بماند به یادگار…..

پیرکشاورز کار کشته  روستایمان که از اوایل پاییز ما ایشان را در شالیزار می بینم  در حالی که با داس در دست و صورت آغشته به گل با ما به گفتگو ایستاده است نگران و مضطرب است از اینکه مبادا نتواند آب را به شالیزارش برساند وی که بیش از ۵ دهه است  در شالیزار بیشتر عمر خود را گذرانده و تجربه فراوان دارد  و از محدود افرادی است که در انبارش همیشه برنج هست بعد از سلام و خدا  قوت گویی ما می گوید با این روش که استاندار ،فرماندار  و نماینده پیش می روند ما امسال شاهد تکمیل سردهنه کشاورزی روستاهای منطقه که در پایین دست گوراپس است نخواهیم بود زیرا این سردهنه نیازمند اعتبار است و اعتبار گر فتن هم فریاد و پیگیری می خواهد که نه نماینده و نه فرماندار پیگیرند…

وی می گوید سر دهنه ای که سالها به ما آب می رساند بر اثر غفلت و برداشت بی رویه شن و ماسه و فروش از رودخانه قلعه رودخان تخریب شده و نیازمند اعتبارات کشوری و استانی است تا ترمیم شود زیرا ارتفاع رودخانه به سردهنه الاکلنگی است.

“ارباب” که به اصطلاح محلی ما صدایش می کنیم چون سطح زیر کشت برنج ایشان با توجه به اینکه پیشکسوت هستند این اسم را برایش رقم زده می گوید ما امروز نیازمند فرماندار و نماینده ای چون فرماندار  و نمایندگان گذشته هستیم (جون فرماندار محسنی و نماینده مرحوم میرزایی)وگرنه بازدید که مشکلی را حل نمی کند هر روز مسئولان قط بازدید می کنند.

وی می گوید از سحر که بیدار شدم فریاد زدم تا همه جمع شدند و خودمان در حال لایروبی نهر ها هستیم و توکل ما به خداست و این آب هم نمی تواند به همه کشاورزان برسد و من احساس می کنم سال سختی داشته باشیم.

کشاورز جوان به نام کورش که در داخل نهر داس را محکم به بوته های حاشیه ی زند می گوید ۴۰ سال است در این  نهر کار می کنیم و پدران ما نیز کار کردند و تقاضا داریم آب منطقه بیاید و از نزدیک کار ما را ببیند و یا با ما کار کند مگر گناه ما چیست؟

وی می گوید ما پول آب می دهیم و معلوم نیست که برای چه  حاصل زحمت ما باید به پشت میز نشینان برسد.

و کشاورز جوان دیگر که بیل را این دست به آن دست می کند و ما عصبانی بودنشان را از دست مسئولان و بی توجهی می بینیم  در یک کلمه می گوید مردم این جور زحمت می کشند و دولت نمی بیند نمی بیند که ما برای کشورمان و برای سفره مردم  تلاش می کنیم.

بهجت پیر مرد روستای بوئین که سالها با دوچرخه مساحت چند روستا را در آفتاب طی می کند یکی از آبسواران است که می گوید با تمامی میر آب ها تمام همت خود را بکار گرفته ایم تا فصل زراعی را به خیر بگذرانیم .

وی با اشاره به اینکه کشاورزان در برخی نقاط دچار مشکل تنش آبی هستند افزود: متاسفانه آنچه گریبان آب سوار و میرآب ها را گرفته زباله های رها شده در کانال های آب بر فومنات و سر دهنه است که بسیاری از مسیر ها و دریچه ها  را مسدود و آب را به سمتی دیگر منحرف کرده و وقت زیادی را برای بازگشایی و تمیزکردن کانال ها برای رسیدن آب می گیرد .

یکی دیگر از  آبسواران اظهار می دارد : آب دزدی سبب تنش اجتماعی و گاه درگیری بین اهالی روستا می شود.البته تخریب سر دهنه بر اثر سیلاب و برداشت ها هم مشکل دیگری است.
وی افزود: متاسفانه بسیاری از  رودخانه و سر دهنه  ها شبانه بسته یا باز می شود وآب ها کم زیاد می شود. بسیاری از زمین های حاشیه کانال های آبیاری تحت تصرف و تغییر کاربری به شالیزار قرار گرفته که با شکستن کانال و لوله گذاری های شبانه مزارع خود را پر آب و موجب کاهش حجم آب و رسیدن به مزارع پایین می شوند .

وی که حقوقش در حد توان کشاورزان است می گوید دا را شاکرم که مردم را داشته باشم

برنامه ریزی برای تأمین آب کشاورزی گیلان در تابستان

پی نوشت/اما مشکل زمانی خودش را بیشتر نشان می‌دهد که بدانیم گیلان با داشتن(طبق آمار ۴۰ درصد جمعیت ساکن در روستا)، بیشترین جمعیت روستایی را در کشور دارد. این در حالی است که این میانگین در کل کشور، ۲۸ درصد است. واقعیت آن است که گیلان بافت روستایی را همچنان حفظ کرده است. از جمله دلایلی که سبب جذب گردشگر به این استان می‌شود هم همین است. مردم عاشق خانه‌های روستایی گیلان‌اند؛ خانه‌هایی که برای حفطو نگهداری آنها تلاش زیادی در حال انجام است.

تامین آب اراضی شالیزاری گیلان در وسعت ناخالص ۱۸۹۰۰۰ هکتار از طریق سد سفیدرود و شبکه آبیاری و زهکشی واقع در پایین دست آن انجام می‌پذیرد. این سد از سال ۱۳۴۱ به زیر بهره برداری رفته است، ضمن این که بخش عمده اراضی منطقه در وسعت حدود ۱۱۷ هزار هکتار، قبل از احداث سد با استفاده از روشهای سنتی از طریق رودخانه سفیدرود تامین آب می شدند که با احداث سد، بهبود وضعیت یافته اند. در واقع سد سفیدرود مهمترین منبع تامین آب اراضی شالیزاری استان گیلان است.

درعین طبق نظرو مطالعه کارشناسان ، اجرا و بهره برداری از سدهای متعدد در حوضه آبریز این سد که حوضه‌ای مشترک بین هشت استان کشور است با برداشتهای مستقیم از آبهای سطحی بالادست به ویژه در دو دهه اخیر، تامین آب اراضی کشاورزی این استان را با چالش مواجه کرده و این شرایط چشم انداز روشنی را در تامین آب مطمئن برای  کشاورزی استان متصور نمی‌کند. جدا از کاهش کمیت آب رودخانه سفیدرود، کیفیت آن نیز کاهش یافته که این موضوع با توجه به این  که گیاه برنج جزو گیاهان حساس به شوری است قابل تامل است.

سد سفیدرود بزرگ‌ترین سد مخزنی گیلان است و در حال حاضر آب کشاورزی مورد نیاز ۱۷۲ هزار هکتار از مجموع ۲۳۸ هزار هکتار شالیزارهای استان از سد سفیدرود تامین می‌شود.
سد مخزنی سفیدرود بر روی رودخانه سفیدرود و در پایین دست محل تلاقی دو رودخانه قزل اوزن و شاهرود در ۷۵ کیلومتری جنوب شهر رشت و در مجاورت شهر منجیل احداث شده است.